Xắn tay “đãi cát tìm vàng”

Thường ở các triển lãm khác, Ban tổ chức ung dung ngồi yên chờ các tác phẩm gửi về đăng ký tham gia thì “Mở cửa” và “Today” lại chủ động đi tìm tác giả để mời tham gia triển lãm. Nghệ sĩ được lựa chọn phải hội đủ hai tiêu chí: Có tư duy sáng tạo mới và có dấu ấn, bản sắc cá nhân.

Ông Vi Kiến Thành (Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm), một trong ba giám tuyển của triển lãm “Mở cửa” cho biết đây là lần đầu tiên Cục tổ chức triển lãm mà không có Hội đồng nghệ thuật, các giám tuyển phải độc lập tìm kiếm, sàng lọc và đề cử danh sách từng tác giả có dấu ấn tiêu biểu, đủ sức tạo nên tiếng nói đại diện cho diện mạo mỹ thuật nước nhà trong 30 năm đổi mới (1986-2016). Theo đó, mỗi nghệ sĩ được quyền tự chọn tác phẩm tiêu biểu nhất của mình để đưa tới triển lãm.

Triễn lãm lần này quy tụ những gương mặt nghệ sĩ có nhiều cống hiến cho mỹ thuật Việt Nam như Nguyễn Thành Chương, Đào Châu Hải, Phan Cẩm Thượng, Trần Lương, Lê Thiết Cương… Tự tìm đến nghệ sĩ để gõ cửa, các giám tuyển đã phải chịu rất nhiều áp lực từ việc “chọn ai - ai chọn”. “Dù áp lực lựa chọn, cân nhắc người thứ 50 vào triển lãm là rất khó nhưng tôi tin chắc rằng 80% sẽ đồng tình với sự lựa chọn của chúng tôi. Người được chọn và người không được chọn đôi khi không chênh nhau về tài năng là mấy nhưng lại có một vài yếu tố khác không nằm trong tiêu chí đánh giá nên sẽ có sự tranh cãi ở đây”.

Người đứng đầu Cục Mỹ thuật cũng lấy ví dụ điển hình là họa sĩ Vũ Dân Tân, một nghệ sĩ có rất nhiều tác phẩm hay, là người tiên phong trong đổi mới nhưng không phải được nhiều người biết đến bởi ông hay triển lãm ở nước ngoài. Chính việc đổi mới trong tiêu chí lựa chọn nên ở triển lãm “Mở cửa” có thể sẽ không xuất hiện những gương mặt thân quen với truyền thông và công chúng nhờ PR.

Trong khi đó “Today” lại là sân chơi sáng tạo do các nghệ sĩ trẻ tự biên tự diễn. Kinh phí chủ yếu là nghệ sĩ tự đóng góp và đi xin tài trợ.

Ở triển lãm “Today”, Ban chủ nhiệm cũng gồm 5 họa sĩ trẻ, tự lập danh sách và lựa chọn tác giả để mời. “Tinh thần của Today là người trẻ lựa chọn người trẻ. Chúng tôi tự chọn những người chơi cùng mình, khác hẳn với việc người lớn chọn cho trẻ con chơi với nhau như trước đây” -  họa sĩ Đỗ Hiệp, Chủ tịch CLB Nghệ sĩ trẻ (Hội Mỹ thuật Việt Nam), đơn vị tổ chức triển lãm “Today” chia sẻ những mới mẻ tạo nên sự thú vị ở triển lãm này.

“Cái hay của việc tự mời là sẽ không bỏ sót những nghệ sĩ đang hoạt động sôi nổi, nắm được điểm mạnh, cá tính của họ ra sao để tạo nên nhiều màu sắc cho triển lãm, không bị trùng lặp. Tuy nhiên, khi đi mời, cũng có nghệ sĩ từ chối, vì họ không thích đứng chung số đông”- anh chia sẻ thêm những khó khăn.

Ban tổ chức “Today”  cũng đã đầu tư không gian, sơn sửa lại hàng nghìn mét vuông ở khu triển lãm Hanoi Creative City. Thậm chí, khác với các triển lãm thông thường dùng tường trắng để trưng bày tác phẩm, ở “Today”, các nghệ sĩ dùng màu tường đen, điểm xuyết những mảng màu vàng đỏ để tạo chiều sâu cho không gian, mang đến sự mới mẻ cho người xem.

Hàng năm, vào thời điểm này, CLB Nghệ sĩ trẻ vẫn thường tổ chức triển lãm để anh em nghệ sĩ trên mọi miền đất nước có cơ hội gặp gỡ, giao lưu nghệ thuật. Tuy nhiên, sân chơi lần này được tổ chức hoành tráng và sôi nổi hơn, quy mô cũng rộng hơn, không chỉ giới hạn thành viên câu lạc bộ. “Đây là giai đoạn chúng tôi cảm thấy các nghệ sĩ trẻ đang đạt đến độ chín nhất. Đồng thời cũng để hòa chung không khí chuyển mình của mỹ thuật Việt Nam sau 30 năm đổi mới. Thiên thời, địa lợi, nhân hòa nên phải gặp nhau thôi”- Đỗ Hiệp lý giải việc triển lãm “Today” được tổ chức gần như cùng lúc với triển lãm “Mở cửa”.

Tác phẩm “Hậu chiến” bằng nhôm đúc của điêu khắc trẻ Thái Nhật Minh tham gia triển lãm “Today”. Ảnh: Nhã Khanh.

Tôn vinh cá tính

Giám tuyển Phạm Hà Hải nhận định: “Giai đoạn đổi mới, nghệ sĩ có nhiều cơ hội sáng tạo, bộc lộ cá nhân mạnh mẽ nhất. Trong 30 năm có rất nhiều điều mở rộng. Về loại hình có thêm nghệ thuật thể nghiệm với Việt Nam như sắp đặt, trình diễn, thực hành video art… Ngoài ra, giai đoạn này có sự phát triển đa dạng của nhiều xu hướng nghệ thuật như trừu tượng, siêu thực, lập thể… Tự thân các họa sĩ cũng đã đổi mới hàng ngày, chứ không chỉ chờ cuộc triển lãm Mở cửa”.

Chính vì vậy, Ban tổ chức hứa hẹn “Mở cửa” sẽ mở hết cỡ để các nghệ sĩ phô diễn cá tính sáng tạo và dấu ấn cá nhân. “Đây cũng chính là dấu mốc để chúng ta nhìn lại và để thấy mỹ thuật Việt đang ở đâu, có những gì và những gì cần thay đổi…”, họa sỹ Lê Anh Vân, một trong những tên tuổi đại diện của triển lãm khẳng định.

Cùng quan điểm khuyến khích sự mới và lạ, nhưng triển lãm “Today” lại hướng đến những nghệ sĩ, có thể chưa có dấu ấn riêng nhưng đã bắt đầu có tiếng nói riêng. Võ Thành Thân (Quảng Trị) với lối vẽ hiện thực đã kể câu chuyện về môi trường biển, về mối quan hệ giữa cá và người. Hay Phạm Anh (Huế) với 3 tác phẩm vẽ những dáng người đang chạy, giống như vẽ lại chính mình đang chuyển động trong không gian đầy giằng xé, níu kéo… Nguyễn Tuấn Dũng (Hà Nội) thì kể câu chuyện gia đình với những ám ảnh tuổi thơ…

Trong danh sách họa sĩ tham gia triển lãm “Mở cửa”, người cao tuổi nhất là Trần Lưu Hậu (sinh năm 1928), người trẻ nhất là Thái Nhật Minh (1984).  Trong khi đó, những nghệ sĩ tham gia “Today” lại từ 7X đến 9X, tập trung chủ yếu là 8X. Đặc biệt, nghệ sĩ trẻ Thái Nhật Minh là cái tên duy nhất có mặt ở cả hai triển lãm lần này.

Vẫn là những tác phẩm điêu khắc mang hình thái nhỏ, linh hoạt trong không gian theo ý đồ của mình, Thái Nhật Minh mang đến hai sân chơi những trích đoạn trong triển lãm cá nhân “Chinh phu- Chinh phụ” của mình, đề tài góp phần tạo nên sự đĩnh đạc của anh trong hàng ngũ nghệ sỹ trẻ đương đại. “Tôi cảm thấy rất vinh dự, tự hào khi được đứng cùng triển lãm với những tên tuổi nghệ sĩ thế hệ cha anh và cũng rất hứng khởi khi được tham gia sân chơi, giao lưu, kết nối với các nghệ sĩ trẻ đến từ mọi miền đất nước”- nhà điêu khắc trẻ bày tỏ niềm vui khi được mời tham gia cả hai triển lãm.

Không hẹn mà gặp, hai cuộc triển lãm mỹ thuật hoành tráng nhất từ trước đến nay diễn ra trong cùng thời điểm, được kỳ vọng sẽ mang tới cho công chúng thủ đô bức tranh muôn màu về đời sống mỹ thuật Việt Nam 30 năm sau thời kỳ đổi mới. Nếu như “Mở cửa” để nhìn lại những gì mỹ thuật Việt Nam đã làm được, chưa làm được, là một sự tổng kết… thì “Today” chính là sự mở ra, sự tiếp nối, sự ghé vai sẵn sàng cho một sứ mệnh mới của nghệ sĩ trẻ đương đại. 

"Today” diễn ra từ ngày 18/9 đến hết ngày 28/9/2016 tại khu tổ hợp nghệ thuật Hanoi Creative City số 1 Lương Yên, Hà Nội. “Mở cửa” diễn ra từ ngày 21/09 đến hết ngày 29/9/2016 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, 66 Nguyễn Thái Học, Hà Nội.