Nghề đậu bạc Định Công có từ thời Tiền Lý (thế kỷ thứ VII) do ba ông
tổ nghề là Trần Điền - Trần Điện - Trần Hòa lập nên. Dân gian truyền
lại, trong thời gian chạy loạn, ba anh em tình cờ học được nghề làm đồ
vàng, bạc. Từ đó, ba người truyền dạy nghề cho nhân dân trong làng, làm
nên tiếng tăm cho sản phẩm vàng, bạc Định Công. Trải qua năm tháng, nghề
đầu bạc càng phát triển và trở thành một trong 4 nghề tinh hoa nhất
kinh thành Thăng Long. Trước thời Pháp thuộc, làng Định Công có trên 50%
gia đình theo nghề truyền thống.
So với các làng nghề chạm bạc Đồng Xâm (Thái Bình), Châu Khê (Hải
Dương), những sản phẩm ở Định Công có nét đặc trưng riêng. Nó đòi hỏi kỹ
thuật, tay nghề cao. Người làm nghề phải nắm chắc 4 kỹ thuật cơ bản:
trơn, đấu, chạm, đậu.
Trong đó, kĩ thuật Đậu bạc đòi hỏi phải có bàn tay khéo léo và nhỏ
nhắn, tỉ mỉ. Sản phẩm Đậu bạc đạt yêu cầu phải đậu đều tay, hàn luột,
không đọng vảy và các chi tiết hài hòa, cân xứng. Mỗi một sản phẩm đều
là một tác phẩm nghệ thuật khắt khe về kỹ thuật nhưng lại tinh tuý ở giá
trị thẩm mỹ và sử dụng. Bạc được dùng phải là loại 999 (trước gọi là
bạc 10) thì mới có thể kéo thành các sợi chỉ nhiều kích cỡ khác nhau.
Ngày xưa, những sản phẩm Đậu bạc thường là những mặt hàng nhỏ xinh như:
cành hoa, con bướm, lắc, xuyến, nhẫn… Nhưng nay thì các sản phẩm đậu bạc
được làm công phu và có kích thước lớn hơn, tính thẩm mỹ cũng cao hơn.
Gia đình nghệ nhân Quách Văn Hiểu là một trong 2 nhà hiện nay vẫn
đang cần mẫn gìn giữ ngọn lửa của nghề từng được vinh danh là một trong
tứ trụ tinh hoa làng nghề Thăng Long xưa cũ.
Dưới đây là những hình ảnh quy trình Đậu bạc tại nhà nghệ nhân Quách Văn Hiểu.
 |
| Gia đình nghệ nhân Quách Văn Hiểu - Quách Tuấn Tú
(Định Công - Hoàng Mai - Hà Nội) là một trong hai nhà duy nhất còn lại
của làng nghề đậu bạc truyền thống Định Công vẫn còn giữ lửa nghề cho
đến bây giờ. Gia đình nghệ nhân đã có 5 đời làm nghề đậu bạc. Theo lời
kể, nghệ nhân Quách Văn Hiểu bắt đầu học nghề từ năm 5 tuổi, đến năm 15
tuổi đã là thợ cả trong gia đình. |
 |
| Được coi là một trong tứ trụ tinh hoa làng nghề
Thăng Long xưa, nghề Đậu bạc Định Công nổi tiếng bởi quy trình làm toàn
bộ bằng thủ công. Sản phẩm được tạo ra nhờ bàn tay khéo léo, tỷ mỷ của
người thợ và rất tinh xảo. |
 |
| Đậu bạc là nghề đặc hữu của làng Định Công. Trong
đó, "Đậu" là để chỉ hành động kéo bạc đã nung chảy thành sợi chỉ, sau đó
se thành sợi mảnh như sợi tóc tạo những họa tiết hoa văn, chim muông,
hoa lá… gắn vào đồ trang sức. |
 |
| Để làm các sản phẩm Đậu bạc, đầu tiên phải sử dụng
bạc nguyên chất (bạc 999 - hay còn gọi là bạc 10) nấu chảy sau đó đổ vào
khuôn để tạo thành một thỏi bạc nhỏ, dài. |
 |
| Công đoạn tiếp theo là kéo thỏi bạc nhỏ đó ra thành
một sợi bạc nhỏ và dài hơn. Trước đây, công đoạn này rất nhọc do phải
làm bằng tay toàn bộ. Nhưng bây giờ công đoạn này được chia thành 2 giai
đoạn nhỏ với sự hỗ trợ của máy móc 1 phần. Trước khi kéo phải dùng búa
để tán qua thỏi bạc để tránh bị "gai" sợi khi kéo. |
 |
| Việc tiếp theo là kéo thành những sợi mảnh như sợi
chỉ. Để làm được việc này, những người thợ phải dùng một bản thước kéo
với những lỗ nhỏ tương ứng theo từng tiết diện từ dày đến mảnh. |
 |
| Những sợi bạc được đập mảnh dẹt một đầu rồi suôn vào
từng lỗ nhỏ, người thợ sẽ kéo lần lượt sợi dây bạc ấy qua từng lỗ cho
đến khi đạt được độ mảnh nhất. |
 |
| Khi đã đạt độ mảnh cần thiết, hai sợi bạc này sẽ
được se lại với nhau như dây thừng và lại đưa vào máy quay ép một lần
nữa để 2 ép sợi xoắn này dẹt đi. |
 |
| Từ một thỏi bạc nguyên chất nhỏ, người thợ có thể
kéo ra được một sợi dây bạc mảnh hàng chục mét. Tất cả những công đoạn
trên chỉ là phần chuẩn bị cho công đoạn khó và mất nhiều thời gian nhất
"Đậu bạc". |
 |
| Từ những sợi bạc mảnh, người thợ sẽ làm thành những
chi tiết nhỏ, ghép lại với nhau đã tạo thành sản phẩm. Nếu như trước
đây, sản phẩm đậu bạc chỉ là những chiếc nhẫn, những đôi khuyên nhỏ thì
nay nghệ nhân Hiểu cùng con trai kết hợp những yếu tố truyền thống và
hiện đại để thổi hồn cho các tác phẩm của mình. Có những sản phẩm như
tranh đậu bạc phải mất trên một tháng mới hoàn thành. |
 |
| Những tác phẩm bạc tinh xảo qua đôi bàn tay người
thợ Đậu bạc Định Công. Sản phẩm đậu bạc đạt yêu cầu phải đậu đều tay;
hàn luột, không đọng vảy và các chi tiết hài hòa, cân xứng. Mỗi một sản
phẩm là một tác phẩm nghệ thuật khắt khe về kỹ thuật nhưng lại tinh tuý ở
giá trị thẩm mỹ và sử dụng. |
 |
Lò lửa nghề đậu bạc nhà Nghệ nhân Quách Văn Hiểu vẫn
luôn cháy trong suốt 5 đời và đang dần được truyền cho các thế hệ sau.
Tuy nhiên, trong lòng người nghệ nhân “sống vì nghề, chết vì nghiệp đậu
bạc” vẫn luôn đau đáu nỗi niềm về sự mai một của nghề.
Theo: infonet.vn
|