Đền Trần là ngôi đền đá cổ nằm giữa núi rừng Tràng An có tuổi đời trên 700 năm với kiến trúc hoàn toàn bằng đá vô cùng độc đáo và tinh xảo.

Đền Trần (hay còn gọi là đền Nội Lâm) là ngôi đền nổi tiếng rất linh thiêng ở Ninh Bình, là một trong "Hoa Lư tứ trấn", thờ Thánh Quý Minh đại vương cùng phu nhân Minh Hoa công chúa. Muốn đến đền Trần, du khách phải đi đường thuỷ từ bến thuyền Tràng An, dọc theo dòng sông Sào Khê lịch sử, đi qua hang Tối, hang Sáng, hang Nấu Rượu.

Bộ hành hàng trăm bậc đá dựng đứng, quanh co đến thung Vụng Thắm sẽ thấy đền Trần hiện ra uy nghiêm giữa núi rừng Tràng An. Theo lược dẫn lịch sử, đền được xây dựng từ triều Đinh hơn 1.000 năm trước. Sau đó, Vua Trần Thái Tông cho xây dựng lại bằng đá, ngôi đền còn lại như hiện nay đã trên 700 năm tuổi.

Ông Nguyễn Anh Hùng, Thủ từ đền cho biết: "Đền tuy khiêm tốn về kích thước nhưng lại chứa đựng nhiều giá trị nghệ thuật, kiến trúc đặc sắc trên đá. Xà ngang, bậc cửa, cột và mái hiên, hệ thống cột, nhang án đều bằng đá xanh nguyên khối, mái được ghép bằng đá xanh, kiến trúc còn nguyên vẹn đến ngày nay".

Phần mái hiên của đền có hai hàng cột đá xanh nguyên khối còn nguyên bản suốt 700 năm với kích thước 20x16cm, cao 1,47m.

Mặt ngoài của cột đá chạm lộng, chạm thông phong theo tích "tứ linh". Long đại diện cho sự quyền lực, Ly đại diện cho sự may mắn cát tường, Quy đại diện cho sự trường tồn vĩnh cửu, Phượng thể hiện cho sự thanh cao thoát tục.

Bằng mắt thường du khách cũng có thể quan sát thấy những nét chạm khắc rất tinh xảo, điêu luyện của các nghệ nhân thời xưa ở trên 4 cột đá, đồng thời là 4 tác phẩm nghệ thuật. Mặt hông của bốn cột đều trang trí hai câu đối được chạm khắc tinh xảo.

Hàng cột thứ hai cũng gồm bốn cột đá xanh nguyên khối. Hai cột ngoài cùng được trang trí hình độc long chầu với hoa lá cách điệu, hai cột ở giữa trang trí hai câu đối với các nét chạm khắc bay bổng, có tính thẩm mỹ rất cao.

Điểm độc đáo ở chỗ, cả bốn cột đá đều được chạm khắc kênh bong (đa chiều) và chạm lộng, có chỗ nổi cao đến 10cm. Những con vật, hoạ tiết được chạm nổi rất nhỏ nhưng đặc biệt sắc nét.

Hậu cung có bàn thờ tam cấp cũng bằng đá xanh nguyên khối. Bên trên toà hậu cung có hai long cung, bên trong long cung có tượng Quy Minh đại vương và phu nhân Minh Hoa công chúa.

Ngôi đền không chỉ nổi tiếng với lối kiến trúc bằng đá độc đáo mà còn là nơi có tín ngưỡng tâm linh rất linh thiêng. Du khách thập phương và người dân thường đến để dâng hương cầu hạnh phúc, cầu bình an, hoà hợp yêu thương trong gia đình, ông Nguyễn Anh Hùng cho biết thêm.