Là một nhà thờ trực thuộc Giáo hội Công giáo tại Kon Tum, nhà thờ Chính
tòa Kon Tum được các linh mục người Pháp khởi xướng xây dựng vào năm
1913, xứng đáng là một kiệt tác về kiến trúc tôn giáo tại Việt Nam.
Nhà thờ Chính tòa Kon Tum hay còn có tên
gọi dân gian là Nhà thờ gỗ Kon Tum nằm trên đường Nguyễn Huệ, thành phố
Kon Tum - là một địa chỉ tham quan độc đáo không nên bỏ qua khi đến với
mảnh đất này. Không chỉ đơn thuần là một nhà thờ, một địa chỉ tôn giáo
mà còn được đánh giá như một kiệt tác về kiến trúc.
Nét độc đáo hiếm có của nhà thờ là sự
kết hợp giữa kiến trúc Roman với kiến trúc nhà sàn của người Bana, như
một sự giao hòa giữa văn hóa Tây phương và văn hóa dân tộc Việt Nam. Nhà
thờ được xây dựng hoàn toàn theo phương pháp thủ công với chất liệu
chính là gỗ “cà chít” (sến đỏ), tường sử dụng vữa trộn rơm của miền
Trung còn những người thợ xây dựng đa phần đến từ Bình Định và Quảng
Ngãi.
Toàn
bộ nhà thờ là một công trình khép kín gồm giáo đường, nhà tiếp khách,
nhà trưng bày các sản phẩm dân tộc và tôn giáo, nhà rông, ngoài ra còn
có cô nhi viện, cơ sở may, dệt thổ cẩm, cơ sở mộc…
Tạp
chí Hlabar Tơbang số 27 năm 1913 đã ghi lại tường thuật của cha Bề trên
Kemlin về quang cảnh ngày dựng sườn nhà thờ thật náo nhiệt, vui tươi.
Tất cả dân làng đều có mặt tại đây, dưới sự chỉ đạo của cha bề trên
những cột gỗ tròn, dài và nặng được gắn kết với những cây đà lớn, vuông
vức, sau đó được các thợ mộc khéo tay nhất đục đẽo, ráp mộng sít sao,
rồi kéo lên bằng thừng, hoàn toàn bằng sức người: “Ấm
áp của mùa hè! Mặt trời vừa ló rạng khỏi dãy núi phía Đông. Lòng người
rộn rã như tiếng sấm mùa hè. Tùng, tùng, tiếng trống vang dội kêu gọi
dân làng đến để dựng nhà thờ! Từ sáng sớm, có hai cha là cha Phước và
cha Lê đã chuẩn bị đầy đủ, nào dây thừng v.v… Dân Kon Tum, anh em người
Kinh và tất cả người Bahnar ra tập trung để chung sức kéo dựng. Đức
cha và các cha đứng gần đó để coi. Gian đầu tiên, người ta kéo từ từ
coi thử dây cột có chắc không; biết đã chắc rồi, cha Phước hô một tiếng
to: phắt, tùng tùng, ông già đánh trống giữ nhịp độ kéo, người ta kéo
các cột từ từ lên và dựng đứng thẳng. Trong lòng mọi người an tâm; họ
thấy dễ dàng và không lo gì nữa”.
Khởi công xây dựng vào năm 1913, hoàn
thành vào năm 1917, nhà thờ được xây dựng hoàn toàn bằng phương pháp
thủ công, với chất liệu chính là gỗ.
Hình ảnh nhà thờ vào năm 1927.
Ngoài những đặc trưng của giáo hội thì
văn hóa Tây Nguyên hiện ra rõ nét trên những đường nét trang trí. Từ bức
tượng Đức mẹ bế Chúa hài đồng đến cây thánh giá, các tượng trong và
ngoài đều được tạc từ gỗ nguyên khối hoặc rễ cây rừng mang đậm nét mộc
mạc, giản dị của các dân tộc Tây Nguyên. Trên tường treo những bức ảnh
Chúa bằng kính màu. Mỗi khi có ánh nắng soi rọi vào, những lăng kính lấp
lánh phản chiếu sắc màu khiến không gian trở nên lung linh, tráng lệ.
Kiến trúc nhà thờ là sự kết hợp giữa kiến trúc nhà thờ Roman với nhà sàn của người Bana.
Tượng Chúa được đặt ở vị trí trang trọng ở mặt trước nhà thờ.
Bên trong thánh đường.
Vòm cửa sổ nhìn từ ngoài vào.
Các chi tiết được chạm trổ tinh xảo.
Không xa nhà thờ Chính toà là Chủng viện
Kon Tum, do đức giám mục đầu tiên của giáo phận Kon Tum xây dựng trong
thời gian từ năm 1935 đến năm 1938.
Chủng
viện cũng có kiến trúc tương tự như nhà thờ nhưng quy mô lớn hơn với
không gian yên bình, thư thái. Trên tầng hai của chủng viện có một phòng
truyền thống trưng bày chi tiết về lịch sử truyền giáo tại.
Tất
cả các hiện vật, tài liệu đều được chạm khắc tỉ mỉ từ gỗ và mang những
giá trị lịch sử lớn lao. Nhiều người coi đây như một bảo tàng thu nhỏ về
nền văn hóa các dân tộc Tây Nguyên trên địa bàn Kon Tum.
Nhà
thờ thường bình yên, trầm mặc quanh năm để những con chiên được tĩnh
lặng lòng mình với Chúa. Chỉ đến mùa Giáng sinh, không khí ở đây mới rực
rỡ trang hoàng và náo nhiệt.
Các khung cửa kính màu vẽ tranh mô tả các điển tích trong Kinh
thánh, vừa có tác dụng lấy ánh sáng vừa giúp trang hoàng vẻ đẹp rực rỡ,
ảo diệu của thánh đường
Nếu bạn
có cơ hội đi ngang qua mảnh đất Tây Nguyên, nhớ dành ra một ngày ghé
qua nhà thờ Chính tòa để hiểu thêm về văn hóa, lịch sử, sự đa sắc tộc
trên vùng đất hùng vĩ này.
Theo: emdep.vn