Theo thống kê của Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Quốc Oai, hiện nay trên địa bàn toàn huyện hiện có 14 làng nghề đang hoạt động. Việc các làng nghề ở Quốc Oai phát triển mạnh mẽ đã đem lại thu nhập cao cho người lao động, nhưng cũng đặt người dân các làng nghề này phải đối mặt với ô nhiễm môi trường từ nước thải, khí thải, rác thải. Việc bảo tồn và phát triển các làng nghề bền vững bảo vệ môi trường sống đang là vấn đề nan giải với chính quyền và người dân nơi đây.

Chúng tôi đến làng nghề chế biến miến dong Cộng Hòa, Tân Hòa, huyện Quốc Oai để tìm hiểu thực tế. Trên cánh đồng, những giàn miến dong trắng xóa. Nhưng chỉ cần đứng cách xa cổng làng, nhiều người có thể choáng váng khi phải hứng chịu mùi chua từ giàn miến, kênh mương, đống rác, cống rãnh... bốc ra. Đi sâu vào trong làng, chúng tôi như bị ngạt thở. Đoạn mương bị tắc nghẽn, nước đặc quánh, đen sì, bên trên nổi đủ thứ rác từ bao ni lông…

Một thực tế đáng báo động là trong quá trình sản xuất miến dong, tỷ lệ thành phẩm sau khi chế biến chỉ được 25-30%, còn lại hơn 70% trọng lượng tồn tại dưới dạng chất thải rắn và lỏng như vỏ sắn, bã sắn, bã dong, xỉ than. Do không có nơi tập kết nên các chủ hộ đành đổ xuống ao, kênh mương nên hầu hết các nguồn nước ở các làng nghề đều chứa các thành phần kim loại nặng, asen, axít... vượt mức cho phép nhiều lần.

Theo một cán bộ môi trường xã Cộng Hòa, mặc dù các hộ sản xuất tinh bột và làm miến đã giảm khoảng 30% so với trước, hiện chỉ còn 2-3 hộ chế biến bột dong, 10-15 hộ làm miến nhưng quy mô sản xuất lớn hơn, các hộ chế biến khoảng 10-20 tấn sắn/ngày, nên lượng chất thải lớn. Vào lúc cao điểm, do mặt bằng chật hẹp, các hộ đắp đống bã sắn ven đường, gây ô nhiễm môi trường. Lượng nước thải từ chế biến sắn rất lớn, nhưng đều không qua xử lý mà thải trực tiếp ra cống rãnh chung của xã. Bên cạnh đó, hiện nay xã còn phát triển mạnh nghề dệt len mút, có tới 60% hộ sản xuất dệt len. Trong quá trình sản xuất, bụi len phát tán trong không khí, là nguyên nhân gây ra các loại bệnh về đường hô hấp…

Tại làng nghề Tân Hòa có gần 60 hộ chuyên chế biến tinh bột dong, nấu nha, làm bún. Các hộ sản xuất mạnh nhất vào 3 tháng cuối năm, trung bình mỗi ngày chế biến khoảng 540 tấn bột dong, rác thải từ chế biến tinh bột dong là 200 tấn và 700 - 900m³ nước thải. Trao đổi với chúng tôi, ông Vương Trí Kiểm, Chủ tịch UBND xã Tân Hòa cho rằng, nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường làng nghề là do sản xuất theo quy mô hộ gia đình, cơ sở nằm xen kẽ trong khu dân cư, nhiều công đoạn sản xuất thủ công nên rác thải vứt bừa bãi trên diện rộng, không được thu gom ngay. Hệ thống cấp - thoát nước sản xuất và sinh hoạt do các hộ tự xây dựng, không đạt tiêu chuẩn vệ sinh môi trường khiến nguồn nước ô nhiễm trầm trọng.

Theo số liệu của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, nước thải chung ở các cụm làng nghề trên địa bàn huyện Quốc Oai đang ở mức báo động, nguy cơ ô nhiễm cao. Hàm lượng nhu cầu ôxy sinh hóa BOD5 là 120mg/l - vượt quá tiêu chuẩn cho phép (TCCP) 70 lần; hàm lượng nhu cầu ôxy hóa học COD là 241mg/l, vượt TCCP 161 lần... Trong khi đó, nước thải tại các hộ gia đình sản xuất mây tre đan tại xã Đồng Quang cũng ô nhiễm nặng, hàm lượng BOD5 vượt TCCP 20 lần, hàm lượng COD vượt TCCP 84 lần... Đặc biệt, chất lượng nước ngầm trong khu vực xã Cộng Hòa đang bị ô nhiễm nặng. Hàm lượng Cyanua trong nước giếng đã vượt TCCP 108 lần, lượng Nitơ vượt 1,71 lần, số lượng khuẩn 236 - 241 con/100ml…

Để giải quyết vấn đề ô nhiễm, phát triển bền vững các làng nghề hiện nay, UBND huyện Quốc Oai đang xây dựng dự án quy hoạch bảo vệ môi trường đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020. Theo đó, sẽ quy hoạch đưa các cụm công nghiệp làng nghề tập trung ra xa khu dân cư với hệ thống thu gom và xử lý nước thải, chất thải rắn để xử lý tập trung. Tại các làng nghề chế biến nông sản, thực phẩm thì sử dụng than chất lượng cao, trang bị máy ly tâm tách bã, thay thế lò đốt kín, có bảo ôn nhiệt, có ống thải khí. Xử lý nước thải bằng phương pháp sinh học, bùn thải tạo ra được tận dụng làm phân hữu cơ sinh học. Các làng nghề sản xuất đồ mây tre giang đan xuất khẩu sẽ xây dựng bể ngâm tẩy nguyên liệu liên hoàn, thay đổi công nghệ sơn sản phẩm…

Theo báo mới