Cột kinh Phật hơn 1.000 năm tuổi này có hình bát giác, nặng 4,5 tấn, cao 4,16 m tính từ chân đế đến chóp. Cây cột gồm 6 bộ phận đều được làm bằng đá vôi có tuổi địa chất khoảng 300 triệu năm. Phần đế cột kin
h có hình vuông, được làm bằng đá xanh nguyên khối, trên tảng đá này chạm khắc một vòng 22 cánh sen đơn bao quanh đế cột, với đường kính vòng sen 1,07 m. Không chỉ độc đáo về kiến trúc, cột kinh chùa Nhất Trụ còn là một hiện vật độc bản có giá trị văn hóa, lịch sử to lớn. Trên tám mặt của cột kinh đều được mài nhẵn, bên trên khắc 2500 chữ Hán về kinh Đà La Ni và một bài thần chú ca ngợi về sự bền vững của Đức phật, trí tuệ vô thông của đức Như Lai.
Trải qua hơn nghìn năm, các chữ Hán trên thân cột đã bị mờ đi khá nhiều, nhưng các nhà nghiên cứu vẫn nhận diện được những nội dung chủ đạo của cột kinh, là những lạc khoản, kệ kinh Phật phản ánh một giai đoạn lịch sử của Phật giáo Việt Nam. Có thể nói, cột kinh này là dấu mốc cho sự phát triển của đạo Phật ở nước ta thời kỳ bắt đầu giành quyền tự chủ, độc lập, đồng thời cũng thể hiện sự khéo léo trong nghệ thuật trang trí, chạm khắc trên đá, nghệ thuật chế tác của ông cha ta thời bấy giờ.
Cột kinh Phật được dựng với nội dung kinh tràng, thể hiện mong muốn cầu quốc thái, dân an, triều đình vững mạnh, thể hiện sự tin tưởng, nhiệm màu của Phật pháp. Hiện vật là tư liệu quý báu không chỉ của Phật giáo mà của cả lịch sử dân tộc ta, hiện vật không chỉ cho chúng ta thấy đời sống tâm linh và tín ngưỡng của người Việt cách đây trên một nghìn năm mà còn có giá trị với lịch sử, văn hóa Phật giáo thế giới.
Xưa kia, cột kinh được đặt ngoài trời, nhưng những năm gần đây để tránh sự bào mòn của thời tiết đối với các họa tiết hoa văn, đặc biệt là các chữ Hán kinh Phật trên thân thạch trụ, một nhà che cột đã được xây dựng kiên cố với nhiều cột gỗ lim. Khu nhà được lợp bằng ngói âm dương, kiến trúc kiểu mái cong.
Mang nhiều giá trị về nghệ thuật kiến trúc, văn hóa, điêu khắc và ý nghĩa lịch sử, tháng 12/2015 cột Kinh Phật chùa Nhất Trụ đã được công nhận là Bảo vật quốc gia.