“Trúc” là tre mà “Chỉ” là giấy, hiểu nôm na là một loại giấy được làm từ tre. Tuy nhiên gọi là “giấy tre” thì không chính xác bởi lẽ Trúc Chỉ là “giấy mà không hẳn giấy” là “tre nhưng không còn là tre” mà chính cái tinh thần sáng tạo, cảm xúc đã tạo nên sự khác biệt so với các loại giấy thông thường. Điều đó được thể hiện ngay trên những những tác phẩm, nghệ phẩm độc đáo và có nhiều tính ứng dụng.

Nghĩ đến giấy, người ta thường suy nghĩ đơn giản đến công năng sử dụng đơn thuần, hoặc là một loại “nền” để những ý tưởng sáng tạo được thi triển “trên” đó: viết, vẽ, in ấn... Nhưng Trúc Chỉ không nằm trong ranh giới của sự quen thuộc đó mà giá trị thật sự của nó là những bức tranh “trong” giấy.  Hàng ngàn tấm Trúc Chỉ khi ra đời đã hoàn toàn không giống nhau, mà mỗi tấm lại là một tác phẩm nghệ thuật với nhiều bức tranh mang tính sáng tạo. Những bức tranh ấy càng được nổi bật hơn khi có sự phối ngẫu của nhiều loại ánh sáng chứ không như những loại giấy bình thường khác.

Những bức tranh “trong” giấy này…

Và nhiều bức tranh khác đều có thể biến đổi tùy vào màu ánh sáng để làm nên nét đặc trưng cho Trúc Chỉ

    Một trong những nghệ phẩm độc đáo của Trúc Chỉ.

Các nghệ phẩm Trúc Chỉ không chỉ có tính nghệ thuật tạo hình mà nó còn có giá trị ứng dụng thực tiễn. Với tinh thần sáng tạo, luôn đi tìm những cái mới, họa sĩ Phan Hải Bằng cùng các cộng sự luôn muốn Trúc Chỉ có sự kết hợp với các kỹ thuật chất liệu khác (in thủ công, vẽ, ánh sáng,…) hay sự kết hợp với các nghề truyền thống (thêu, đan lát, làm nón,…). Từ đó làm phong phú biên độ sáng tạo của họa sỹ, nhà thiết kế, cũng như mong mỏi sự tiếp biến rộng hơn cho các làng nghề trong khu vực.

Bưu thiếp, sổ tay, nón, hộp đựng trang sức,… đều là những nghệ phẩm có tính ứng dụng cao nhờ vào sự kết hợp tinh tế.

                                                                Độc đáo với những bức tranh có họa tiết nổi

  Chị Ngô Đình Bảo Vi (quản lý dự án Nghệ Thuật Trúc chỉ Việt nam) cho biết: chính những ứng dụng đó mà trong Festival Nghề truyền thống 2015 sắp tới được diễn ra tại Huế, Trúc Chỉ sẽ có nhiều triển lãm theo các chủ đề để giới thiệu đến người thưởng ngoạn cũng như bạn bè quốc tế về một nét văn hóa mới của địa phương và khu vực.

Tiếp biến truyền thống để làm nên sự khác biệt
Dựa trên cơ sở quy trình làm giấy thủ công truyền thống, Tre được sử dụng làm nguyên liệu chủ yếu. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở những công đoạn chế tạo giấy bình thường mà không có sự kết hợp với các phương thức tạo tác khác thì không thể gọi là Trúc Chỉ được.
Để tạo nên những nghệ phẩm mang dấu ấn riêng đòi hỏi phải qua nhiều quy trình phức tạp từ khâu xử lý nguyên liệu cho đến tạo tác hoa văn và hoàn thành nghệ phẩm. Nhưng quan trọng hơn hết đó chính là sự kiên trì, tỉ mỉ, niềm đam mê và tinh thần sáng tạo của mỗi họa sỹ, nghệ nhân Trúc chỉ khi tham gia chế tác.

Tre được bỏ vỏ, bỏ đốt và chẻ thành từng mảnh. Cho ngâm vào nước vôi rồi đưa vào lò nấu 12 tiếng đồng hồ liên tục. Tiếp đến, cho vào máy nghiền thành bột trong khoảng 4 –8 tiếng.

   Sau đó là công đoạn seo giấy và chế tác với hoa văn được tạo khuôn sẵn.

Để tạo tác hoa văn chìm trong từng tấm Trúc Chỉ, phương pháp được sử dụng là Đồ họa Trúc chỉ    (trucchigraphy) – vẽ bằng cây bút nước. Những hoa văn thể hiện hình ảnh thân thuộc, giản dị về đời sống của con người Việt Nam.

Sau khi chế tác, Trúc Chỉ trên khuôn seo được mang đi phơi, hoặc sấy để làm khô.

Trúc Chỉ –  Phép cộng và sự trở về

Dựa vào sự kết hợp của nhiều ý tưởng sáng tạo, nhiều kỹ thuật chế tác trên nền tảng truyền thống, Trúc Chỉ chính là sự giao thoa, hòa quyện và tiếp nối giữa quá khứ với hiện tại. Như họa sĩ Phan Hải Bằng đã chia sẻ: “Khi làm Trúc Chỉ với tiêu chí phép cộng, chúng tôi luôn có ý thức cộng thêm vào và kết nối với những nghề thủ công truyền thống hiện đang có ở Huế. Để tạo nên một giá trị mới nhưng vẫn lưu giữ được những nét đẹp truyền thống của dân tộc”.
Dáng vẻ cây Tre luôn gợi nhớ đến một hình ảnh thân thuộc, mộc mạc của làng quê Việt Nam. Trúc Chỉ vừa là linh hồn của Tre vừa là câu chuyện của người Việt với mong muốn thay đổi cách nhìn mới về cây Tre Việt dưới một ánh sáng mới để tạo dựng niềm tự hào văn hóa. Có lẽ thế mà Trúc Chỉ không những mang hơi thở, dáng dấp của quá khứ mà còn tiếp tục đi tìm những cái mới, dựa trên nền tảng những giá trị mà quá khứ đã tạo dựng.
Với tâm thức hướng về cội nguồn và cộng hưởng những điều mới lạ, họa sĩ Phan Hải Bằng cùng các cộng sự vẫn luôn nỗ lực trên con đường khẳng định giá trị cho Trúc Chỉ như một khái niệm văn hóa nghệ thuật mới qua các dự án mới hay các cuộc triển lãm để Trúc Chỉ hiện diện không chỉ trong nghệ thuật mà còn trong cả đời sống của mỗi con người.

                                                                                Theo khamphahue.com.vn.