Cồng
chiêng là một loại nhạc khí thể hiện tính cộng đồng rất cao. Trong tất
cả những lễ hội ở Gia Lai và kể cả những công việc nhỏ của gia đình đều
không thể thiếu cồng chiêng. Cồng chiêng đã thực sự đi vào đời sống hàng
ngày của đồng bào một cách gắn bó. Tiếng cồng chiêng xuyên suốt một đời
họ, thực sự là linh hồn của các dân tộc nơi đây. Mỗi dân tộc, mỗi vùng
đều có những bộ chiêng riêng của mình và đặc biệt là phương pháp, mục
đích và phạm vi sử dụng.
Hiện
nay ở Gia Lai, đồng bào Jarai, Bahnar vẫn sử dụng thông thường nhất 3
loại chiêng: Chiêng Lào- được đưa từ Lào sang; chiêng Yuan - do người
Kinh đúc; Chiêng Kur - được đưa từ Campuchia về.
Chiêng M’lem hay còn
gọi là Chiêng Ơi Yoh hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Gia Lai, được
sưu tầm tại làng Sâm, xã Ja Goc, huyện Ia Dao, Campuchia của ông Rmah
Yoh - là chi nhánh lớn nhất trong dòng họ Rmah. Bộ chiêng này có 7
chiếc, gồm có 6 chiêng và một cồng. Chiếc lớn nhất có đường kính 17cm,
chiếc nhỏ nhất có đường kính 12cm. Người ta kể lại rằng: Thuở ấy, cách
đây đã lâu lắm rồi, Rmah Yoh làm chủ cả một vùng đất đai rộng lớn từ Hàm
Rồng đến tận An Phú. Năm ấy mất mùa, dân làng rơi vào cảnh đói kém,
Rmah Yoh đã đem bộ chiêng này và voi để đi bán cho Lào, hoặc Thái Lan.
Đi ngang đường, thấy măng đã mọc cao - cho rằng mùa đói đã qua, ông đem
voi và chiêng cùng cả đoàn nô lệ về, không đi bán nữa. Quay về ông nói
với họ hàng: Đây là bộ chiêng thiêng, những người trong dòng họ Ơi Yoh
mới được giữ, chỉ được dùng trong lễ cúng dòng họ, và khi làm lễ ở nhà
rông cầu tế thần linh. Vào thời kỳ người Xê đăng lớn mạnh, họ đã kéo đến
đánh người Jrai, giết 8 người con trai trong dòng họ Ơi Yoh chôn ở 8
chái cột nhà rông - biểu tượng sức mạnh của mình. Những người trong dòng
họ Ơi Yoh đã phải đem bộ chiêng này chạy trốn, sau nhiều đợt di chuyển,
ngày nay một bộ phận của dòng họ này đã rời sang làng Sâm, xã Ja Goc,
huyện Ia Dao, Campuchia.
Theo
bà Nguyễn Thị Côi - Cán bộ kiểm kê Bảo tàng cho biết “Năm 1987 để phục
vụ cho đợt triển lãm văn hóa các dân tộc trong tỉnh, ông Đinh Vân Sơn -
nguyên Giám đốc Bảo tàng tỉnh và bà Nguyễn Thị Kim Vân - hiện là Giám
đốc Bảo tàng tỉnh đã sưu tầm bộ chiêng này từ ông Rmah Hanh - một người
trong dòng họ Rmah. Đây là bộ chiêng quý, chỉ dùng để đánh trong các lễ
cúng dòng họ và khi cúng tế thần linh”.
Đến
nay, đã trải qua 27 năm, bộ chiêng này vẫn được gìn giữ và bảo quản
nguyên trạng như lúc ban đầu và không ngừng phát huy giá trị của nó. Bộ
chiêng đang trưng bày tại phòng “Đời sống văn hóa tinh thần” của Bảo
tàng tỉnh, giới thiệu đến khách tham quan những hiện vật mang giá trị
văn hóa tinh thần của dân tộc bản địa trên mảnh đất Gia Lai đạm đà bản
sắc văn hóa truyền thống.
Theo : dulichvn.org.vn