Tinh hoa nghề mộc Long Điền
Sản phẩm mộc Long Điền Những
phiến gỗ nhỏ, to được thổi
hồn làm cho sống động, phản
ánh đời sống văn hóa dân
gian đặc sắc của vùng sông
nước An Giang nói riêng và
của làng quê Việt Nam nói
chung, được bạn bè trong,
ngoài nước yêu thích và có
giá trị xuất khẩu cao. Thuộc
huyện cù lao Chợ Mới của
tỉnh An Giang, xã Long Điền
Chợ Thủ nổi tiếng từ cách
đây gần hai thế kỷ, nơi phát
tiết những người thợ thủ
công giỏi giang nhất của An
Giang, đa tài, khéo léo
Câu ca:
"Long Điền Chợ Thủ quê anh
Trai chuyên làm tủ, gái sành
cửi canh
Dệt hàng chị mặc chẳng lành
Giường chõng nghề rành, anh
ngủ sạp tre.."
Câu ca trên đã gói gọn hai
nghề rất lâu đời và độc đáo
của địa phương đó là nghề
dệt vải lấy quần áo mặc,
nghề mộc đóng và chạm khắc
các sản phẩm từ gỗ như bàn
ghế, giường, tủ, chõng… Từ
huyện lỵ Chợ Mới, men theo
con đường 942 đi khoảng 20
km sẽ tới xã Long Điền Chợ
Thủ. Xưa kia, bên bờ sông
Tiền có một khu chợ tên là
Chợ Thủ, nghĩa là chợ của
các nghề làm bằng thủ công
và bán chủ yếu hai mặt hàng
vải và đồ gỗ. Song, vì ngoài
bờ sông đất hay sụt lở, chợ
được chuyển vào sâu bên
trong trung tâm làng và lấy
tên mới là chợ Long Điền A,
nhưng dân gian vẫn thích cái
tên cũ nên thường gọi là
Long Điền Chợ Thủ, bảo lưu
hai nghề truyền thống là dệt
vải và làm mộc.
Những năm đầu thế kỷ XX,
Long Điền Chợ Thủ đã nổi
tiếng cả nước với những
chuyến bè gỗ xuôi ngược,
tiếng đục đẽo gỗ và tiếng
thoi dệt cửi lách tách nhộn
nhịp đêm ngày. Mặc dù bán
buôn phát đạt, song vì giá
cả hạn hẹp, một thời làng
nghề gặp nhiều khó khăn, vải
dệt ra nhưng phụ nữ vẫn phải
mặc áo vá, giường tủ bền
chắc mà nam giới vẫn phải
ngủ sạp tre ọp ẹp. Trong
chiến tranh ác liệt, người
dân vẫn bám nghề, xây dựng
được thương hiệu đồ gỗ Long
Điền Chợ Thủ ở nước ngoài.
Nhưng khi sang thời bình, vì
điều kiện còn nhiều khó
khăn, việc sản xuất đồ gỗ
giảm mạnh, chỉ còn một số hộ
duy trì làm nghề. Những năm
1990 trở đi, nhờ chính sách
hỗ trợ thiết thực của Đảng
và Nhà nước, một số xưởng
sản xuất với quy mô lớn được
xây dựng, trong đó có đầu tư
máy móc hiện đại của châu
Âu. Cuộc sống người dân xã
Long Điền A hiện nay từng
bước khấm khá, nhà cửa khang
trang đầy đủ tiện nghi,
đường sá cũng rộng dài sạch
đẹp, tất cả là nhờ vào nghề
mộc trong đó đóng đồ gia
dụng và chạm khắc gỗ đang là
hai nghề chủ lực chính tạo
công ăn việc làm cho đông
đảo người dân. Bên cạnh đó,
nghề chạm gỗ phát triển trên
cơ sở nghề mộc cổ và một
nghệ nhân chạm gỗ có công
lớn đầu tiên trong việc phát
triển nghề chạm khắc ở địa
phương là cụ Hồ Xuân Lai hay
cụ Tư Chia.
Nghề làm mộc ở Long Điền Chợ
Thủ chủ yếu là “cha truyền
con nối”, sau này một bộ
phận thanh niên được xã cử
đi học nâng cao tay nghề ở
các tỉnh, tiếp thu tinh hoa
nghề mộc. Ngày nay, người
dân khéo tay làm được rất
nhiều sản phẩm đẹp và chất
lượng cao cung ứng cho thị
trường. Ngoài giường, tủ,
sập, tràng kỷ, bàn, ghế, đôn
chậu cảnh, tượng, phù điêu,
câu đối, ghe thuyền, còn có
các sản phẩm mây tre đan đa
dạng về chủng loại, rực rỡ
về màu sắc. Những tấm gỗ lớn
qua bàn tay nghệ nhân khéo
léo trở thành những chiếc
ghe xuồng ba lá, năm lá,
những chiếc tủ tường, bàn và
ghế dài trong các phòng hội
nghị; những phiến gỗ nhỏ hơn
cũng trở thành các loại tủ
nhỏ để quần áo, chạn bát,
giá đỡ, khay đựng,… ngay cả
những khúc gỗ nhỏ cong queo
sần sùi có khi chỉ là gốc
cây, cành cây cũng biến ra
những sản phẩm thủ công mỹ
nghệ tuyệt đẹp như tượng
Phật, các vị tiên, tứ linh
(long, ly, quy, phượng), các
con vật nuôi trong nhà
(trâu, lợn, gà), câu đối,
tượng…Bên cạnh đó, còn có
các bức phù điêu theo trường
phái mỹ thuật Tây Âu như các
em bé hài đồng nghịch ngợm,
tượng thần vệ nữ, chiến binh
và các danh nhân trong lịch
sử nhân loại…
Những phiến gỗ nhỏ, to được
thổi hồn làm cho sống động,
phản ánh đời sống văn hóa
dân gian đặc sắc của vùng
sông nước An Giang nói riêng
và của làng quê Việt Nam nói
chung, được bạn bè trong,
ngoài nước yêu thích và có
giá trị xuất khẩu cao. Nhờ
vị thế trên bến dưới thuyền,
nằm bên các nhánh sông Tiền,
Hậu Giang, Ông Chưởng, sản
phẩm đồ gỗ Long Điền Chợ Thủ
được đưa đi muôn nơi như
Long Xuyên, Châu Đốc, Vĩnh
Long, thành phố Hồ Chí Minh,
Huế và Hà Nội. Hiện nay, xã
Long Điền A có khoảng 1.470
hộ gồm hộ cá nhân và kinh
doanh tập thể với hơn 3.000
lao động sản xuất đồ gỗ,
hàng tháng thu nhập bình
quân là 1.200.000 đồng.
Những người thợ mộc yêu nghề
sáng tạo đang từng ngày cống
hiến cho đời những tác phẩm
đẹp tôn vinh nghề mộc dân
tộc.