Ở tuổi 82, nghệ nhân dân gian Trần Hữu
Nhơn, ở đường Đào Duy Anh, TP Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế vẫn cần mẫn với
những tác phẩm kim hoàn. Cụ là người duy nhất nắm giữ ngón nghề tuyệt
chiêu ở Huế, làm được những tác phẩm “đậu” kim hoàn đạt tới trình độ
tinh xảo…
Nghệ nhân Trần Hữu Nhơn. Ảnh nguồn internet
Sinh ra và lớn lên ở Huế, nghệ nhân
Trần Hữu Nhơn sớm bén duyên với nghề kim hoàn. Mồ côi cha từ khi lên 4,
được mẹ gửi cho người cậu ruột, chủ một xưởng bạc ở làng Minh Hương,
huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế dạy nghề.
Theo nghệ nhân Trần Hữu Nhơn: Đỉnh cao
của người làm nghề kim hoàn là “đậu”, tức là dùng vàng bạc kéo thành
từng sợi chỉ để tạo hình. Kĩ thuật này rất khó, công phu nên ít người
làm được và thông qua những sản phẩm làm ra mới đánh giá được trình độ
người thợ. Nghề “đậu” vàng, bạc là biểu trưng cho sự tinh xảo của nghề
thủ công mĩ nghệ truyền thống. Trước tiên người thợ phải nấu vàng, bạc
thành thỏi, sau đó kéo và rút thành sợi chỉ, hoặc mảnh như sợi tóc tùy
theo yêu cầu của sản phẩm. Tiếp đến là xe 2 hoặc 3 sợi giống như sợi dây
thừng, rồi dùng sợi này uốn thành những họa tiết nhỏ, to tùy theo từng
sản phẩm. Những đồ trang sức thông thường là cành hoa, con bướm, hoa phù
dung… còn đối với các tác phẩm nghệ thuật, người thợ sáng tạo những chi
tiết, tạo nên những đường nét, mảng miếng theo ý đồ sáng tác của tác
giả. Lão nghệ nhân cho biết: Để có một tác phẩm vàng, bạc “đậu”, người
thợ phải mất nhiều ngày công với những thao tác tỉ mỉ, công phu, làm sao
khi tất cả các hoa văn đính trên sản phẩm phải đều nhau, không lộ ra
những mối hàn.
Nghệ nhân Trần Hữu Nhơn dành trọn cuộc
đời cho nghề đậu, với hàng trăm tác phẩm được nhiều người đón nhận và
đánh giá cao. Nhưng với cụ “Chùa Một Cột”, “Phật Bà Quan Âm” là những
tác phẩm tâm đắc nhất. “Chùa Một Cột” hoàn thành là cả tâm niệm của cụ
bao năm ấp ủ, hướng cả tấm lòng về Thủ đô mến yêu, tự hào về dân tộc
Việt Nam, với hàng nghìn năm lịch sử hào hùng dựng nước và giữ nước. Tác
phẩm này đoạt giải Nhất trong Hội thi sản phẩm thủ công mĩ nghệ Việt
Nam, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức năm 2007.
Tác phẩm “Phật Bà Quan Âm” được cụ dày
công thực hiện nhiều tháng trời, với những đường nét như đồ họa, có thể
nhìn được hai mặt. Đặc biệt, khuôn mặt của Quan Âm nhìn rất có hồn. Cụ
tâm sự: “Làm tác phẩm này một phần vì say nghề, một phần muốn nhắc nhở
mọi người rằng, trong nghề kim hoàn còn có ngón nghề “đậu” rất độc đáo,
mà bây giờ ít người theo đuổi”. Tác phẩm đoạt giải Nhì Hội thi sản phẩm
thủ công mĩ nghệ Việt Nam, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ
chức năm 2008.
Để hoàn thành những tác phẩm trên, nghệ
nhân phải làm hàng nghìn chi tiết nhỏ, được phối hợp hai loại sợi bạc
trơn và xe khiến sản phẩm có hiệu ứng thẩm mĩ cao. Nhiều người nói rằng:
Đây là nghề thêu với chất liệu bằng bạc… Hiện cụ Nhơn trăn trở: Nghề
“đậu” đang đứng trước nguy cơ thất truyền, không chỉ riêng ở Huế mà cả
toàn quốc, bởi ở Huế ngoài cụ ra giờ chẳng còn ai làm được. Cụ có 10
người con, thì 2 con trai đang nối nghiệp cha làm nghề kim hoàn nhưng
ngón “đậu” tuyệt kĩ của cha, các con vẫn chưa nắm bắt hết được. Cụ nói:
“Đời người vô thường, lỡ tôi nhắm mắt, kĩ thuật này thất truyền thì tiếc
vô cùng”.
Với gần 70 năm tuổi nghề, cụ Trần Hữu
Nhơn được Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân
gian”. Theo cụ để trở thành thợ giỏi rất cần hai chữ: Tâm và nhẫn. Tâm
sáng, lòng trong mới nắm được cái hồn để chế tác. Sự cần mẫn của đôi
tay, sáng tạo của trí óc sẽ tạo nên những sản phẩm kim hoàn hoàn mĩ
nhất. Cũng vì lẽ đó, tất cả các tác phẩm của cụ luôn có những nét khác
lạ.
Nghệ nhân Trần Hữu Nhơn được các nghệ
nhân kim hoàn bầu làm Tộc trưởng Tộc kim hoàn Huế, mong muốn nhất của cụ
là được truyền nghề, đào luyện một lớp thợ kim hoàn đúng với tinh thần
của ông tổ nghề truyền lại, nhằm bảo tồn và phát huy những giá trị văn
hóa, truyền thống quý giá của nghề kim hoàn trên đất cố đô Huế.
Theo : nguoicaotuoi.org.vn