Mảnh vỡ cổ vật được các nghệ nhân sắp xếp theo hình chữ Thọ
Tháng 5, mặc tiết trời oi bức, ông Xênh tất bật cùng nhóm thợ mộc
Kim Bồng chạm trổ, phục dựng ba nhà rường cổ để chuẩn bị khánh thành bảo
tàng tư nhân chuyên đề biển đảo. Nổi bật giữa căn nhà cổ ba gian là
hàng nghìn mảnh gốm vỡ được lắp ghép tinh xảo theo hình chữ Thọ kết nối
với biểu tượng âm dương.
Chỉ tay về những mảnh gốm dính chặt vào thanh gỗ được đặt trang
trọng trên bàn giữa nhà, ông Xênh cho biết đó là dấu tích của con tàu cổ
gặp hỏa hoạn rồi chìm ở vùng biển Bình Châu năm xưa. Nhiều mảnh gốm vỡ
bị nung chảy khi gặp nhiệt độ cao đã dính chặt xung quanh thanh gỗ.
"Căn cứ vào hoa văn, chữ nghĩa và chất liệu men trên mảnh gốm vỡ có
thể cảm nhận được giá trị tinh hoa văn hóa trong một giai đoạn lịch sử.
Hy vọng bảo tàng biển đảo tư nhân của tôi đưa vào hoạt động sẽ thu hút
nhiều du khách đến tham quan để thêm yêu biển đảo Việt Nam", ông Xênh
nói.
Xuất thân từ gia đình có ba đời hành nghề y học cổ truyền, nghệ
nhân Lâm Dũ Xênh quan hệ mật thiết với ngư dân ở Quảng Ngãi. Mỗi chuyến
ra khơi họ thường đến nhà ông mua vài vị thuốc xông ghe thúng cầu may
hay bồi bổ sức khỏe. Sau những chuyến biển, thu được mảnh cổ vật mắc vào
lưới, ngư dân đều mang đến cho ông.
Tuần nào cũng vậy, ông thường lặn lội về các làng chài thu mua lại
những mảnh vỡ hay cổ vật không còn lành lặn bổ sung vào bộ sưu tập. Sau
15 năm sưu tầm, ông Xênh đã có hàng nghìn hiện vật gốm vỡ có chất liệu
men, hoa văn, niên đại theo từng giai đoạn lịch sử.
Những
mảnh gốm cổ vật dính chặt trên thanh gỗ của tàu cổ bị cháy chìm ở vùng
biển Bình Châu do ông Xênh sưu tầm được từ các ngư dân lặn biển
"Người ta thường thích cổ vật lành lặn, bóng bẩy chứ ít quan tâm
đến những mảnh vỡ. Nhưng tôi thấy mảnh vỡ cổ vật nếu biết đặt đúng chỗ
thì giá trị tinh hoa, minh chứng lịch sử có khi còn sống động hơn", ông
Xênh nói.
Ông Xênh nhớ mãi năm 1999 trong lúc thi công san ủi mặt bằng nhà
máy đóng tàu Dung Quất ở Gò Quê, sát với cửa biển Sơn Trà, xã Bình Đông
(huyện Bình Sơn), các phương tiện cơ giới đã làm vỡ mộ chum Sa Huỳnh,
mảnh vỡ vương vãi khắp nơi. Nhiều tháng cất công thu nhặt, ông đã gom
được hơn 2.000 mảnh gốm mang về lưu giữ.
Đến năm 2009, ông mời chuyên gia phục dựng cổ vật UNESCO Việt Nam
vào Quảng Ngãi phục chế lại các mộ chum Sa Huỳnh. Kết quả các chuyên gia
đã phục chế thành công 4 mộ chum (trong đó mộ lớn nhất cao 1,3 m, đường
kính 70 cm, ba mộ chum còn lại cao 85 cm, đường kính 50 cm) đưa đi
trưng bày ở bảo tàng các tỉnh miền Trung.
Ông Đoàn Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm UNESCO nghiên cứu bảo tồn về
cổ vật Việt Nam nhận định, những ngôi mộ chum làm bằng gốm thuộc nền văn
hóa Sa Huỳnh có niên đại cách đây khoảng 2.500 năm. Việc phục dựng
thành công mộ chum từ những mảnh vỡ do ông Xênh sưu tầm không chỉ có ý
nghĩa về giá trị lịch sử mà còn góp phần gìn giữ, bảo tồn phục vụ nghiên
cứu di sản văn hóa Sa Huỳnh, kĩ thuật sản xuất đồ gốm sơ khai của người
Việt cổ.
Phục chế 4 mộ chum Sa Huỳnh từ hơn 2.000 mảnh gốm vỡ.
Còn Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, Phó giám đốc Bảo tàng Tổng hợp Quảng
Ngãi cho rằng, với nhà khảo cổ đôi khi những mảnh vỡ cổ vật ở hiện
trường quan trọng hơn nhiều so với hiện vật nguyên vẹn nằm ở nhà dân.
Mảnh vỡ cổ vật cho thông tin chỉ dẫn về di tích khảo cổ, lịch sử văn hóa
cộng đồng cư dân địa phương. Mảnh gốm cổ nằm ở vùng cảng biển hoặc cửa
biển là dấu hiệu minh chứng nơi ấy từng có giao lưu thương mại trên biển
từ nhiều thế kỷ trước.
"Nhiều năm qua, ông Xênh cần mẫn sưu tầm mảnh vỡ cổ vật để rồi mời
chuyên gia phục chế, khơi dậy giá trị lịch sử văn hóa, đánh thức hồn cổ
vật phục vụ trưng bày du khách tham quan, nghiên cứu. Vượt lên trên cả
niềm đam mê, với tình yêu biển đảo nhiệt thành thì mới có thể làm được
công việc giàu ý nghĩa như ông", Tiến sĩ Khôi nhìn nhận.
Theo: xzone