Cực hiếm…

Trong không gian sang trọng ở tầng một ngôi nhà 4 tầng rộng lớn, ngoài diện tích dành cho hàng chục nhân viên của hiệu ảnh Vinh Hoa làm việc, phần còn lại là vô số kệ, bàn, tủ kính dùng làm nơi trưng bày đủ các loại cổ vật. Ấn tượng ban đầu của tôi về gian trưng bày này chỉ gói gọn vào hai từ “choáng ngợp”. Có lẽ phải mất cả ngày xem, nghiên cứu, tìm hiểu mới có thể khám phá được phần nào lai lịch, nội dung, giá trị lịch sử từng hiện vật gồm đồ gốm sứ, đồ đồng và đặc biệt nhất là sưu tập các loại đèn. Ông Nguyễn Quang Mạnh - người được giới chơi đồ cổ xứ Bắc đặt cho biệt danh là “người gàn dở” vì lối ăn mặc, sinh hoạt cũng như “gu” sưu tầm khác người - bảo: “Tôi đã phải dành mấy chục năm lặn lội vất vả mới có được các bộ sưu tập hiện vật này. Nhưng nếu chỉ sưu tầm để đấy thì cũng chẳng có ý nghĩa gì vì một lẽ giản đơn: Ai cũng biết cần bảo vệ vốn cổ nhưng phải hiểu cái gì đáng giữ và có hiểu đúng, hiểu sâu ý nghĩa, giá trị từng món thì mới yêu, trân trọng và bảo vệ chúng được…”.

Vừa dẫn chúng tôi tham quan các cổ vật, ông Mạnh vừa giảng giải về lịch sử, nguồn gốc các loại đồ gốm Việt, có cả đồ cổ của Trung Quốc, Thái, Nhật nhưng nhiều nhất là vật dụng sinh hoạt của dân thường, quan, vua (đồ ngự dụng), trong đó có cả những món có từ cách đây nhiều thế kỷ. “Tôi có những thứ cực hiếm và quý. Có thứ quý vì hiếm nhưng có thứ quý nhưng không hiếm…” - ông Mạnh tỏ vẻ tự hào. Rồi ông “khoe” ba món đồ vừa “cực hiếm”, vừa “cực quý” gồm một cái mác, một thanh kiếm cổ và một khẩu súng kíp đã ngả màu đen…

… Và “cực dân dã”

Đưa chúng tôi lên tham quan nơi trưng bày hiện vật ở các tầng còn lại ở “bảo tàng nhà quê” của mình, ông chủ Nguyễn Quang Mạnh nhấn mạnh: “Giá trị của cổ vật không chỉ căn cứ vào tuổi tác, mà còn xuất phát từ ý nghĩa đời sống của nó và ở kiến thức, tri thức cảm nhận mà người đời nay hiểu về nó. Chính vì thế, không chỉ sưu tầm những thứ đồ có “tuổi thọ” cao, tôi còn đặc biệt chú ý đến việc lưu giữ các hiện vật có tính lưu giữ văn hóa…”. Rồi ông Mạnh diễn giải quan điểm của mình: Từ lâu, ông đã đặc biệt lưu tâm đến các vật dụng sinh hoạt của tầng lớp cư dân nông thôn vùng Bắc Bộ, từ các loại thúng, mủng, dần sàng, cối đá, cuốc, thuổng,  mai đào đất… cho đến cái điếu bát hút thuốc lào hay bộ sập gụ tủ chè.

Chẳng hạn như bộ sưu tập cối đá giã gạo chày đạp xưa, dù có nguồn gốc “không cổ lắm” nhưng tất cả đều đã mòn nhẵn qua thời gian và quá trình sử dụng. Hay như những cái nôi, cái chõng được làm từ tre, cái chạn bát mộc mạc được làm từ gỗ tạp vườn nhà, trông có vẻ xấu xí nhưng ẩn chứa trong lòng nó là cả một giá trị văn hóa mà có tiền cũng không mua được. “Chính những thứ này là hồn cốt, gắn bó với cuộc sống sinh hoạt của làng quê. Trong bối cảnh nếp sống, sản xuất, sinh hoạt ngày càng đổi khác, chắc chắn những đồ vật giản dị này sẽ bị mai một. Lưu giữ lại là việc nên làm” - ông Mạnh chia sẻ.