“Làng chuồn chuồn tre Thạch Xá” là cách gọi thân quen của làng nghề cổ nằm kế bên chùa Tây Phương (xã Tây Phương, Hà Nội) nổi tiếng với nghề làm chuồn chuồn tre. Những ngày cận Tết Trung thu, các nghệ nhân làm chuồn chuồn tre đang vào mùa cao điểm, bởi chuồn chuồn tre chính là món quà quê mộc mạc, độc đáo, gần gũi của tuổi thơ.

Chuồn chuồn là một hình ảnh thân thuộc đối với các bạn nhỏ từ trong sách vở đến cuộc sống thường ngày. Cũng bởi vậy, những chú chuồn chuồn tre luôn là món đồ chơi bình dị, mộc mạc và gần gũi trong thế giới tuổi thơ.

Anh Nguyễn Văn Tái (trong ảnh), chủ cơ sở sản xuất chuồn chuồn tre nghệ thuật Tái Tân, người đầu tiên mang nghề làm chuồn chuồn tre về với làng, chia sẻ: Trước kia, làng cũng không có nghề làm chuồn chuồn tre, bản thân anh Tái làm nghề chụp ảnh dịch vụ.

Anh Tái cho biết, ban đầu anh làm chuồn chuồn tre để chơi, để làm đạo cụ cho khách chụp ảnh. Sau này có nhiều khách chụp ảnh hỏi mua làm quà cho con trẻ nên anh bắt đầu sản xuất để bán. Sau hơn 30 năm, trong xóm có hơn 20 gia đình theo nghề thủ công này. Cái tên “xóm chuồn chuồn tre” cũng ra đời từ đó.

Nghề làm chuồn chuồn tre đòi hỏi sự tỷ mỷ, càng làm kỹ thì sản phẩm càng đẹp, thăng bằng tốt và sinh động, hấp dẫn các bạn nhỏ nhiều hơn.

Tất cả các công đoạn đều đòi hỏi sự cẩn thận, tỉ mỉ, kiên trì và chính xác đến từng milimet. “Nghề này không khó, trăm hay không bằng tay quen, tay quen thì độ chính xác sẽ cao. Quan trọng là cần sự tỉ mỉ, kiên trì thì mới tạo ra những chú chuồn chuồn, chim... đảm bảo cân bằng, chính xác”, anh Tái chia sẻ.

Để chuồn chuồn, chim... có thể giữ được thăng bằng, hai cánh cần được thiết kế để trọng lực đổ dồn về phía trước thật chính xác, trọng tâm của sản phẩm sẽ được ở vị trí cân bằng tại điểm mũi của chuồn chuồn, mỏ chim.

Các công đoạn như sơ chế tre, làm cánh, thân... đều được làm thủ công với những công cụ đơn giản.

Khi công đoạn làm chuồn chuồn "mộc" đã hoàn thiện, người thợ kiểm tra tính cân bằng của sản phẩm rồi mới đem phơi khô trước khi thực hiện công đoạn trang trí, sơn vẽ hoa văn.

Công đoạn sơn màu cho chuồn chuồn cũng đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ để tạo nên những chú chuồn chuồn, chú chim... rực rỡ nhiều màu sắc, hoa văn đẹp mắt.

Họa tiết trên sản phẩm được lấy cảm hứng từ làng quê Việt Nam, với những hình ảnh bình dị, quen thuộc và được phối bằng những gam màu rực rỡ, bắt mắt.

Sau khi màu sơn trên những chú chuồn chuồn tre đã khô, người thợ tiến hành công đoạn cuối là trang trí thêm họa tiết cho chuồn chuồn thêm bắt mắt.

Vẽ trang trí cũng là công đoạn khó, đòi hỏi người thợ phải cẩn thận và có một chút năng khiếu trong hội họa.

Anh Tái cho biết, mỗi ngày, mỗi nghệ nhân có thể hoàn thiện 200-300 sản phẩm tùy theo kích thước và mẫu mã.

Mỗi sản phẩm thành phẩm cũng tùy theo kích thước, mẫu mã được bán lẻ với giá 20-30 nghìn đồng. Sản phẩm trang trí có kích thước lớn thường được dùng để treo trang trí sân vườn, nội thất... thì giá cả tùy theo đặt hàng của khách.

Ngày nay, sản phẩm chuồn chuồn tre không chỉ là món đồ chơi hấp dẫn của tuổi thơ. Chuồn chuồn tre còn được bán rất nhiều ở các điểm du lịch, di tích để du khách nước ngoài mua làm quà lưu niệm cho gia đình.

Chim công, chuồn chuồn tre thăng bằng, rùa tre... được bầy bán phục vụ du khách đi lễ, vãn cảnh tại Di tích quốc gia đặc biệt chùa Tây Phương.

Sản phẩm cũng không dừng lại ở những chú chuồn chuồn tre thăng bằng mà còn có thêm nhiều loại khác như chim, bướm thăng bằng, rùa tre, chim công… phục vụ đa dạng nhu cầu của khách hàng.

Những chú chuồn chuồn tre, chim tre thăng bằng vững chắc trên mọi điểm tựa dù là rất nhỏ luôn giành được sự tò mò, yêu thích của các bạn nhỏ.

Theo thời gian, sản phẩm ở xóm chuồn chuồn tre cũng ngày càng đa dạng, càng thêm nhiều mẫu mã đẹp mắt.

Mẫu bướm thăng bằng thành phẩm.