Nằm
bên bờ sông Cầu, làng Thổ Hà nổi danh với nghề làm gốm từ thế kỷ 14.
Nơi đây từng là một thương cảng tấp nập thuyền bè ngược xuôi ra vào bến
sông Như Nguyệt, mang đi những đồ gốm thổi hồn từ đất và bàn tay nghệ
nhân làng.
Một góc làng cổ Thổ Hà nhìn từ ven sông
Thổ
Hà thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, ở vào vị trí đắc
địa nên từng là một làng nghề gốm danh thơm nức tiếng gần xa. Cùng với
sự thịnh vượng của nghề gốm, bàn tay những nghệ nhân dân gian đã xây
dựng một quần thể xóm làng thuần Việt với những đình chùa, cổng làng bề
thế với lối kiến trúc cổ kính, trầm mặc mà dân dã.
Trải
qua hàng trăm năm, làng Thổ Hà nay vẫn là nơi những người say mê phong
cảnh hữu tình của làng Việt, những nghệ sĩ, nghệ nhân về tìm cảm hứng.
Qua
bến đò Thổ Hà phía bờ hữu ngạn sông Cầu, từ trên mặt sông đã cảm nhận
được vẻ hiền hoà của dòng nước, lũy tre xanh và bờ tường ghép đầy mảnh
gốm đen bóng. Những cây đa, cây si gần bến nước rủ từng chùm rễ in bóng
xuống mặt sông.
Ngôi
đền thờ thành hoàng làng ngay bến nước, tường gạch rêu phong. Ông tổ
của nghề gốm làng Thổ Hà được cho là tiến sĩ Đào Trí Tiến. Ông đã học
được nghề gốm trên đường đi xứ Trung Quốc và truyền lại cho dân làng từ
thế kỷ XIV. Bà cụ già mái tóc bạc phơ bên quán nước nhỏ đầu làng bỏm bẻm
nhai trầu kể cho khách nghe những mẩu chuyện dân gian về nghề gốm.
Đi
vào trong làng, kỳ thú nhất là những ngõ nhỏ. Một màu đỏ của thứ gạch
cũ kĩ đã mòn vẹt, trơ ra thần thái của những bước chân thời gian, ngõ
nhỏ heo hút, tường xếp chằn chặn một thứ sành nâu đen bóng. Khách đến
nơi đây thường có ấn tượng đặc biệt với những ngõ xóm hun hút đẹp một vẻ
cổ kính, hoài niệm mà lại dân dã, lắng đọng.
Cái
đặc biệt trong lối ăn ở của con người làng gốm cổ là sử dụng chính
những đồ gốm, mảnh gốm bỏ đi để xây nhà, xây tường. Không trát vôi vữa,
mặc kệ gió mưa mà tạo thành hình thành khối gắn kết độc đáo.
Đình
làng Thổ Hà được dựng năm 1692, đây là công trình văn hoá được xếp hạng
di tích lịch sử quốc gia. Hoa văn rồng phượng ẩn hiện trong mây hài hoà
cùng người và cỏ cây, hoa lá, muông thú còn ghi lại dấu ấn bàn tay tài
hoa của người thợ khắc.
Gốm
Thổ Hà xưa không dùng men, cái thứ đất dẻo kỳ diệu ấy được nung cho đến
tự chảy men ra, bám trên bề mặt đồ gốm một màu nâu óng, mượt như nhung,
mát lịm. Làng chỉ làm đồ gốm gia dụng, những chum vại, tiểu sành, chĩnh
chõ nổi tiếng một thời. Bề mặt đồ gốm tím sẫm, đanh lại, gõ kêu như
đánh vào thép nguội. Những mảnh gốm xưa còn sót lại trên các bức tường
vẫn nguyên hình vẹn trạng, chính thế mà hồn gốm như còn đọng mãi.
Theo dulichbacgiang