Ghé thăm trang trại gà của anh Lăng Văn Liệu ở xóm La Thành, xã Tiến Thắng, chúng tôi được mục sở thị một trong những trang trại gà bạc tỷ của Yên Thế. Trên diện tích đồi 5ha, gia đình anh Liệu trồng vải và nhãn. Năm 2006, gia đình anh bắt đầu chăn nuôi gà thả đồi. Ban đầu, khi kỹ thuật chăm sóc, phòng bệnh chưa có, anh Liệu cùng vợ vừa trực tiếp tham gia vào các lớp khuyến nông do xã, huyện tổ chức; đi tham khảo kinh nghiệm chăn nuôi của các hộ gia đình trong vùng, và sang cả tỉnh Thái Nguyên để học hỏi kinh nghiệm. Hai vợ chồng anh mạnh dạn vay vốn ngân hàng, cùng với số vốn vay mượn từ người thân, đầu tư mua giống, mua vaccine, xây dựng chuồng trại, thức ăn; vừa làm vừa học hỏi, tích lũy kinh nghiệm chăn gà thả đồi.

Lứa đầu tiên lãi lờ bao nhiêu, hai vợ chồng tiếp tục quyết tâm đầu tư nâng tổng đàn gà của mình lên, lúc cao điểm, trang trại nhà anh Liệu có đến 8.000 con. Hiện tại, trang trại của anh Liệu đang có hai đàn, một đàn chuẩn bị đến tuổi xuất, tổng đàn gà hiện nay là 4.000 con. Thông thường thời gian chăm sóc mỗi lứa gà đến khi xuất chuồng là khoảng 100 ngày. Với thời giá hiện tại, trừ chi phí, anh thu lãi từ 12 - 15 triệu đồng/ 1  nghìn gà. Ba năm trở lại đây, trung bình mỗi năm anh Liệu thu lãi từ 150 - 200 triệu đồng, đó là chưa kể các khoản thu khác từ vải, nhãn.

Theo anh Liệu, ưu điểm của chăn gà thả đồi so với chăn nuôi nhốt lồng kiểu công nghiệp là chất lượng của sản phẩm. Gà thả đồi được bay nhảy, bên cạnh thức ăn chính là ngô, còn ăn rau cỏ, giun dế trong vườn nên thịt gà bao giờ cũng chắc, ngọt và thơm hơn so với nuôi nhốt theo kiểu công nghiệp. Trong chăn nuôi gà thả vườn, công tác phòng dịch bệnh là cực kỳ quan trọng. 100% số gà nhập về đều được anh Liệu tiêm đủ các loại vaccine phòng bệnh theo khuyến cáo của cán bộ khuyến nông, đặc biệt là vaccine phòng cúm A/H5N1.

Hiện nay, Yên Thế có hơn 14 trang trại chăn nuôi gà thả vườn đồi (theo tiêu chí mới), đây đều là những trang trại bạc tỷ, sản xuất ra lượng lớn thịt gà thương phẩm xuất bán đi các tỉnh, thành phố trong vùng như Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Lạng Sơn. Tổng số lượng gà toàn huyện hiện tại có trên 2,8 triệu con. Chỉ tính riêng năm 2011, cả huyện có trên 4,5 triệu con gà. Trung bình mỗi năm, 18 nghìn tấn gà đã được tiêu thụ tại thị trường trong nước.

Bên cạnh những tiềm năng, thế mạnh vốn có, nghề nuôi gà đồi Yên Thế hiện cũng đối mặt với nhiều thách thức. Anh Lăng Văn Liệu cho biết, không giống như các ngành nghề khác, nghề nuôi gà đồi chịu sự rủi ro rất cao. Bên cạnh dịch cúm gia cầm luôn thường trực thì việc giá thức ăn cho gà tăng liên tục, trong khi đầu ra còn chưa được ổn định. Có những khi cả vùng chăn nuôi thuận buồm xuôi gió, đến lúc xuất chuồng, lại bị tư thương ép giá. Gà đến tuổi không bán cũng chết, bán thì lỗ - anh Liệu chia sẻ.

Cùng với đó, việc giống gà chưa ổn định, chăn nuôi vẫn phụ thuộc nhiều vào tự nhiên, giá thức ăn “nhảy loạn”, thuốc vaccine phòng dịch bệnh gia cầm trôi nổi, vốn vay ngân hàng đến kỳ trả nợ, đầu ra sản phẩm không chắc chắn là những khó khăn mà những hộ chăn nuôi gà thả đồi Yên Thế đang phải đối mặt. Theo tìm hiểu của chúng tôi, bên cạnh các trang trại lớn còn đứng vững và tồn tại, một số hộ chăn nuôi nhỏ đã không chịu được cảnh ép giá của tư thương mà phải bỏ nghề nuôi gà.

Xây dựng thương hiệu Gà đồi Yên Thế

Nhận thức được lợi thế của vùng có trên 50% diện tích đất tự nhiên là đất lâm nghiệp, trong đó, diện tích vườn đồi và vườn rừng chiếm tỷ lệ lớn, được bao phủ bởi các loại cây lâu năm như nhãn, vải, các khu vườn, đồi xa khu dân cư là điều kiện lý tưởng để có thể phát triển bền vững và có hiệu quả mô hình chăn nuôi gà thả đồi, kết hợp với những kết quả có được giai đoạn 2007 - 2010, UBND huyện Yên Thế xác định chăn gà thả đồi là một trong những trọng tâm trong phát triển nông nghiệp và kinh tế nói chung trong giai đoạn tới.

Hiện tại, gà đồi nuôi ở Yên Thế gồm hai giống là gà Mía lai và gà Ri lai. Việc một số trại giống tại địa phương chưa đáp ứng được nhu cầu về giống khiến nhiều hộ chăn nuôi phải nhập giống gà từ các vùng lân cận khiến chất lượng con giống không được đồng đều. Thời gian tới, địa phương sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác nhân giống 2 loại gà có chất lượng thịt thơm ngon là gà Mía lai và gà Ri lai, xây dựng các điểm ấp nở con giống, chủ động cung cấp đủ giống tại chỗ cho các hộ chăn nuôi. Đồng thời, để giảm thiểu việc thức ăn tăng giá, huyện có kế hoạch khuyến khích xây dựng một nhà máy chế biến thức ăn gia cầm tại địa bàn huyện nhằm loại bỏ các khâu trung gian để hạ giá thành sản phẩm. Bên cạnh đó, thực hiện việc hướng dẫn người chăn nuôi tận dụng thức ăn địa phương, nuôi thâm canh, áp dụng các tiến bộ KH - KT vào chăn nuôi.

Trước tình trạng bùng phát thường niên của dịch cúm gia cầm, huyện Yên Thế đặt mục tiêu trong thời gian tới, 100% số gà trên địa bàn phải được tiêm phòng vaccine cúm gia cầm A/H5N1 và các loại dịch bệnh khác. Trạm thú y huyện đang xây dựng hệ thống quản lý chặt chẽ dịch bệnh từ hộ chăn nuôi đến xã, huyện. Đồng thời, bảo đảm cung cấp đủ vaccine chất lượng chuẩn cho người chăn nuôi. Thời gian qua, 18.000 lượt người đã được tham gia các lớp tập huấn phổ biến kỹ thuật chăn nuôi gà. Bên cạnh kỹ thuật phòng dịch, thời gian tới đây, các lớp tập huấn này sẽ tập trung hướng dẫn nông dân các quy trình kỹ thuật trong chăn nuôi, xây dựng chuồng trại, bãi chăn thả khoa học, bảo đảm chống rét, chống mưa, chống gió, chống lây nhiễm dịch bệnh.

Theo Phó chủ tịch UBND huyện Yên Thế Nông Văn Tâm, huyện đã phê duyệt Đề án phát triển chăn nuôi gà đồi bền vững giai đoạn 2011-2015, trong đó tập trung phát triển đàn gà tại các xã có lợi thế vườn đồi, vườn rừng rộng như Canh Nậu, Xuân Nương, Tam Tiến, Tiến Thắng, Đồng Tiến, Đồng Tâm… Từng bước quy hoạch thành vùng chăn nuôi gà hàng hóa, tách biệt với khu dân cư tập trung. Tập trung ưu tiên vốn cho các hộ chăn nuôi theo Quyết định 120 của Chính phủ, đồng thời tăng cường hỗ trợ về kỹ thuật chăn thả, kỹ thuật phòng bệnh dịch, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia và chu trình sản xuất gà Yên Thế sạch, khép kín từ các khâu giống, thức ăn, thịt thành phẩm, quảng bá, tiêu thụ. Huyện cũng đang lên kế hoạch đưa sản phẩm Gà đồi Yên Thế xuất khẩu.

Đặc biệt, Yên Thế sẽ đẩy mạnh các biện pháp quản lý Nhà nước trong chăn nuôi gà thả đồi như thiết lập hệ thống quản lý gia cầm chặt chẽ đến từng hộ chăn nuôi; các hộ chăn nuôi số lượng lớn theo từng mức độ phải được trưởng thú y xã hoặc Trạm thú y huyện thẩm định cấp phép; tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, xử phạt nghiêm minh các cơ sở kinh doanh thức ăn chăn nuôi không bảo đảm chất lượng, thuốc thú y giả kém chất lượng, lưu hành hooc môn tăng trưởng, việc vận chuyển, giết mổ gia cầm trái phép… Các biện pháp này nhằm bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững an toàn sinh học đàn gà giống và gà thương phẩm tại địa phương, phấn đấu đến năm 2015, tổng đàn gà toàn huyện giữ ổn định ở mức 4-4,5 triệu con, sản lượng thịt hơi đạt từ 15.000 - 17.000 tấn, tiến tới xây dựng thành công thương hiệu Gà đồi Yên Thế .