Cầu Long Biên nhìn từ bờ
sông Hồng.
Những tấm ảnh màu
hiếm hoi được in trên kính về Hà Nội hồi đầu thế kỷ đang được trưng bày tại
Trung tâm Văn hóa Pháp, 24 Tràng Tiền, Hà Nội, cho thấy một hình ảnh về Hà Nội
vừa lạ lẫm, vừa thân quen.
Đây là những bức ảnh do
Leon Busy, một trung úy hậu cần của đoàn quân viễn chinh Pháp thời kỳ
1914-1917, chụp làm tư liệu về khu vực Đông Dương, theo dự án xây dựng kho hình
tư liệu các dân tộc trên thế giới của Albert Kahn, một chủ nhà băng triệu phú
của Pháp.
Thiếu nữ êm trầu.
Trong suốt những năm rong
ruổi khắp khu vực Đông Dương, Leon Busy đã chụp khoảng 1.500 bức ảnh, ghi lại
từ những phong tục, tập quán, phong cảnh, con người, tín ngưỡng, tôn giáo, nghề
thủ công, trang phục…, trong đó có rất nhiều ảnh tư liệu quý về Việt Nam. Đáng
chú ý, Leon Busy đã sử dụng kỹ thuật chụp ảnh màu tiên tiến nhất thời bấy giờ,
là kính tự nhiễm sắc. Ông cũng từng được trao Huân chương Bắc đẩu bội tinh và
trở thành cố vấn về kỹ thuật điện ảnh cho Toàn quyền Đông Dương.
Phố Hàng Trống.
60 bức trong số đó đã được
lựa chọn để trưng bày tại Hà Nội, nơi những bức hình này được ghi lại từ cách
đây một thế kỷ, theo ý tưởng của Emmanuel Poisson, nhà sử học của Trường Đại
học Paris Diderot và Đinh Trọng Hiếu, nhà dân tộc học của Trung tâm nghiên cứu
khoa học quốc gia Pháp.
Phố Hàng Đồng.
60 bức ảnh được chia thành
các nhóm chủ đề, như phong cảnh, tôn giáo, trang phục, môi trường… Không chỉ có
giá trị về mặt tư liệu, những bức ảnh này còn giúp cho người xem thấy được sự
thay đổi, tiếp nối rất hiển nhiên của Việt Nam sau một thế kỷ đầy biến động.
Những địa điểm như phố Hàng Trống, Hàng Đồng, Hàng Gai, Thợ Khảm (nay là phố
Hàng Khay), lăng Hoàng Cao Khải, ấp Thái Hà, lăng Linh Lang, đền Voi Phục… hiển
hiện dưới một dáng vẻ khác, mà bất cứ ai khi nhìn tấm ảnh cũng phải ngạc nhiên.
Những khu phố sầm uất, tấp nập xe cộ ngày nay, trước đây là những căn nhà ngói
âm dương, cửa ván gỗ, bài trí thô sơ, các món đồ thủ công truyền thống của từng
phố nghề được bày trên sạp gỗ…
Hồ Tây nhìn từ cổng đền
Quán Thánh.
Khu vực ấp Thái Hà, lăng
Hoàng Cao Khải, đền Linh Lang… ngày nay có những nơi chỉ còn vài vết tích đổ
nát, thì xưa kia cây xanh um tùm, hồ nước mênh mông, nhà cửa bề thế uy nghi… Hồ
Tây, trước đây vào tận mé cổng đền Quán Thánh, giờ nước đã rút xa cả trăm mét.
Văn Miếu toàn bộ khuôn viên phủ kín bởi những luống rau. Đường vào làng Định
Công ruộng xen lẫn hồ ao. Đền thờ Linh Lang thần, nay là công viên Thủ Lệ rợp
bóng cây to, quang cảnh chung quanh vẫn còn rất hoang vu. Hồ Gươm lạ lẫm với
cây gạo chòi ra giữa hồ, những bụi cây lúp xúp hoang vu và những con đường đất
chạy quanh hồ.
Lăng Hoàng Cao Khải.
Những biến đổi hay giữ
nguyên về trang phục, phong tục tập quán, hay sự giao thoa giữa cái cũ – cái
mới cũng được thể hiện rõ trong bức ảnh. Người thiếu phụ mặc bộ áo dài sang
trọng, chân đi đôi hài mũi cong vút. Cô gái trong trang phục áo yếm gợi cảm ngồi
chải tóc trước gương, Chiếc đồng hồ quả lắc bày trên kỷ trong bức ảnh chụp nhà
sư và các tiểu, khung cửa sổ lắp kính… cho thấy những ảnh hưởng ban đầu của
Pháp đến Việt Nam. Hình ảnh một đội kèn ở lễ tang, nghi thức cải táng, những
ngôi miếu thờ thần ở đầu làng, lễ hội mùa xuân… tất cả mọi bức ảnh đều có kèm
theo ghi chú cụ thể, có ghi chú thể hiện hiểu biết sâu sắc của tác giả, cũng có
ghi chú cho thấy không phải ông đã hiểu đúng về sự việc.
Văn Miếu.
Nhà sử học Dương Trung Quốc
nhận xét: “Những bức ảnh là tư liệu vô cùng quý giá đối với chúng ta ngày nay,
về một ký ức đã mất. Cảnh vật có thể được giữ lại phần nào, nhưng phong tục tập
quán, nếp nhà đã có nhiều thay đổi sau một thế kỷ”.
Tất cả những bức ảnh này bên
cạnh việc cho chúng ta thấy một hình ảnh rất khác của Bắc Bộ, cả vùng đồng bằng
lẫn thành thị, mà còn cho thấy sự gần gũi, gắn bó và hiểu biết sâu sắc của Leon
Busy trong những năm phiêu du trên vùng đất này.
Theo: nhandan