Anh là Nguyễn Đăng Vông, giới hội họa nhiều người gọi anh là “Đăng Vông
tiên sinh” bởi cái dáng người cao mảnh, mái tóc dài điểm bạc làm anh hao
hao giống đạo sỹ. Nhưng kỳ thực, cả đời anh chỉ làm 2 thứ nghề, một là
họa sĩ vẽ tranh sơn dầu, hai là gốm. Anh đã bỏ hẳn nghề vẽ tranh chỉ để
làm gốm cổ, gốm thời Luy Lâu mà Thái thú Giao Chỉ là Sĩ Nhiếp từng nâng
niu, trân trọng.
Họa sỹ Nguyễn Đăng Vông đang làm chiếc đèn cổ hình người
Lợn đất tuổi thơ
Đăng Vông sinh ở làng Mãn Xá Tây thuộc Hà Mãn (Thuận Thành - Bắc Ninh),
địa danh gắn với câu thơ: “Dòng sông Dâu chảy từ đâu/Mà trôi đến bến Luy
Lâu lại dừng”. Làng quê ấy chính là nơi nàng A Man hay còn gọi là Man
Ni, Man Nương trong thần thoại sinh thành tứ pháp, khởi nguồn cho đạo
Phật ở Việt Nam cùng ngôi chùa Dâu cổ kính.
Ngay từ khi tóc còn để chỏm, cậu bé Vông đã được chơi những món đồ bằng
đất nung do ông nội làm như hình nộm, 12 con giáp và trăm thứ khác lạ.
Trong những thứ ấy, Vông thích nhất con lợn đất ngộ nghĩnh mà ông nội
nặn ra, quết phẩm màu lên đó và đặt ngay ngắn trong tủ chè suốt những
ngày Tết.
Từ đó, cậu bé Vông ngày ngày ra bờ sông lấy những tảng đất khô về bắt
chước ông nội nhào nặn thật nhuyễn rồi chế tác đủ mọi hình thù kỳ quái.
Ước mơ từ thuở thơ bé cứ lớn dần lên khi Vông bước chân vào học mỹ thuật
tại tỉnh Hà Bắc cũ. Chàng sinh viên hội họa được tiếp xúc với tất cả
các làng gốm nổi tiếng như Bát Tràng, Hương Canh, Quế, Bàu Trúc. Trong
anh bắt đầu thấy tiếc cho ngôi làng cổ A Man của mình với dòng gốm tinh
anh đã thất truyền cả nghìn năm.
Khi tốt nghiệp ra trường, Vông trở về quê hương đúng vào dịp cố Giáo sư
Trần Quốc Vượng về Thuận Thành nghiên cứu thành cổ Luy Lâu và được dịp
mục kích dòng gốm cổ nghìn năm dưới lòng đất. Đợt khai quật dã chiến đã
khơi dậy trong anh quyết tâm hồi sinh dòng gốm Luy Lâu quê mình.
Ngọc Bình cao 3,7m tham dự Đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội
Sẵn có kiến thức hội họa, lại khéo tay từ nhỏ nên Đăng Vông hì hụi bắt
tay vào làm gốm. Ban đầu chỉ là những vật dụng đơn giản lấy cảm hứng từ
những cái tích, cái chén hay một con vật thời thơ ấu mà ông nội nặn cho.
Anh thức trắng nhiều đêm bên lò nung để tìm ra bí quyết cho gốm làng
mình.
Khi ấy, nhiều người nghĩ anh gàn dở. Học hội họa ra không đi vẽ hay
truyền thần kiếm tiền nhàn nhã mà lại lao đầu vào đất cát với lò nung,
toàn việc không đâu. Nhưng người nghệ sỹ đã khẳng định được năng lực bản
thân khi cho ra đời hàng trăm sản phẩm tuyệt vời mà nguyên liệu chính
là đất quê hương. Những bức tượng Phật từ đất cổ Luy Lâu tôn nghiêm mà
có hồn, những chiếc lục bình giản đơn một màu đất nung mà ánh lên sắc
xanh ô liu vừa quý tộc, vừa nền nã. Bước đầu, Vông đã làm được kỳ tích
khơi dậy dòng gốm vốn chỉ còn trong truyền thuyết.
Vài năm sau cái ngày Đăng Vông quyết định làm sống dậy gốm cổ, nhìn lại
mới thấy khắp trong vườn ngoài ngõ nhà anh chỗ nào cũng có gốm. Mọi vật
dụng từ cái ấm đất đến cái chóe đựng rượu, rồi những ấm chuyên pha trà
hình Thế Đức gan gà cũng được anh chế ra.
Mấy chục năm ăn ngủ với gốm, Đăng Vông đã trở thành nghệ nhân tài ba,
người ta phong cho anh là “chàng gốm” đất Luy Lâu. Với người rành gốm
bây giờ, Đăng Vông tiên sinh trở thành một “thương hiệu” không thể thiếu
khi nhắc đến gốm. Anh có thể phân định rạch ròi từng loại gốm mà không
cần dùng tay chạm vào vì chỉ cần nhìn màu da của gốm là anh biết do làng
nào làm ra, đã đạt chuẩn hay chưa.
“Tôi không thiên vị cho Luy Lâu nhưng có lẽ đất sét Luy Lâu là thích hợp
nhất để làm gốm chất lượng cao”, nghệ sỹ Đăng Vông khẳng định. Anh lý
giải, trong khi tất cả các làng gốm nức tiếng Việt Nam đều “gạn đục khơi
trong” đất sét để lấy màu, lấy tinh chất của đất là đất sét nguyên chất
để làm gốm thì gốm Luy Lâu lại khác. Đất lấy từ bờ sông về cứ thế mà
nhào nặn cho kỹ, những gỗ mục, lá thối hay vỏ sò, sạn sành để chung với
đất. “Tôi đã nghiên cứu kỹ rồi, chính những tạp chất ấy lại là những
chất khoáng giúp cho gốm vừa bền đẹp lại tự nhiên”, anh nói.
Đất sét vùng Luy Lâu sau thời gian ngâm ủ sẽ đem ra nhào nhuyễn rồi đắp
hình đắp tượng. Sản phẩm tôi luyện trong lò lửa như luyện đan cho chín
đều chín đỏ thì mới đạt. Vì là vùng dâu nên nguyên liệu để làm men gốm
cũng từ cây dâu mà ra. Đó là lấy thân cây dâu đốt cùng vỏ sò vỏ ốc rồi
tán đều thành bột. Sau một vài công đoạn công phu khác thì ra chất men
sánh màu xanh lục lạ kỳ. Khi quết lên gốm, dòng đất Luy Lâu thấu hợp với
bột cây dâu làm cho sản phẩm thành một kiệt tác.
“Tôi vẫn tiếc mãi sản phẩm gốm đầu tiên là cái bình vò Luy Lâu. Làm
xong, có người thích quá đưa đi luôn, mình cũng không nghĩ là phải giữ
lại. Chiếc bình ấy bây giờ muốn làm lại cũng khó, thời điểm đó nó là
tổng hòa của phần đất tốt nhất vùng Luy Lâu này”, anh Vông cho hay.
Những tác phẩm nổi tiếng của Đăng Vông phải kể đến chiếc ghế gốm màu
xanh ngọc “độc nhất vô nhị”; đầu rồng thời Lý cùng hàng loạt sản phẩm
đạt kỷ lục Guinness. Nhưng có lẽ, với anh, thành công lớn nhất là hồi
sinh được dòng gốm Luy Lâu cổ và anh chính là cầu nối giữa hiện tại và
quá khứ vàng son của lịch sử nghề gốm Luy Lâu.
Thán phục “Đăng Vông tiên sinh”
Đầu rồng thời Lý với giá trị nghệ thuật cao
Bí quyết của “chàng gốm” đất Luy Lâu
Sản phẩm bình dân với chất men từ cây dâu
Theo anninhthudo.vn