Trong quá trình phát triển, làng nghề nước ta tiếp thu những tinh hoa
văn hóa của thế giới, không những không bị "đồng hóa" mà còn không
ngừng phát huy sáng tạo, tô điểm thêm nét văn hóa cho các sản phẩm thủ
công mỹ nghệ làng nghề, giữ được những nét riêng của Việt Nam. Những
người có công đầu trong việc này chính là những nghệ nhân, thợ giỏi làng
nghề. Giới thiệu với khách du lịch gặp gỡ những nghệ nhân tiêu biểu,
quá trình nghiên cứu, sáng tạo cùng những đóng góp của họ cho sự phát
triển của làng nghề cũng là một thế mạnh của du lịch làng nghề cần được
khai thác.
Để khai thác và phát huy tài nguyên phong phú và đa dạng về du lịch
làng nghề, cần có một tầm nhìn về những giá trị văn hóa và kinh tế của
làng nghề, trước hết là những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể với
những giải pháp được đổi mới, được sự hợp tác và chỉ đạo thực hiện chặt
chẽ của nhiều cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch và
cơ sở làng nghề. Dưới đây, xin nêu một số giải pháp chủ yếu.
Công tác quy hoạch. Từ thực tế, có thể thấy quy hoạch phát triển du
lịch làng nghề cần được gắn với quy hoạch xây dựng nông thôn mới, quy
hoạch giao thông, phát triển tiểu thủ công nghiệp, v.v... ở từng địa
phương, đồng thời có sự liên kết giữa các quy hoạch ấy trên từng tour du
lịch . Có thể lấy ví dụ: Hà Nội đang xây dựng bốn tour du lịch làng
nghề, gồm: tour thăm làng nghề khảm trai Chuôn Ngọ - thêu Thắng Lợi -
sơn mài Hạ Thái; tour thăm làng nghề mây tre đan Phú Vinh - làng lụa Vạn
Phúc; tour thăm làng lụa Vạn Phúc - điêu khắc tạc tượng Sơn Đồng; tour
thăm làng nghề gốm sứ Bát Tràng - may da, dát vàng Kiêu Kỵ; đồng thời có
thể kết nối các tour du lịch làng nghề với thăm viếng các đình, chùa,
miếu mạo nổi tiếng trong vùng.
Trong các làng nghề, cần quy hoạch tổ chức lại các làng nghề truyền
thống, chú trọng xây dựng các bảo tàng (hoặc phòng truyền thống) để du
khách hiểu sâu giá trị văn hóa của làng nghề, gắn với quy hoạch khu dân
cư, khu thương mại, hoàn chỉnh kết cấu hạ tầng làng nghề (đường sá,
điện, nước, thông tin liên lạc, truy cập internet,...), nhất là thực
hiện các giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường, v.v...
Đa dạng hóa các sản phẩm du lịch. Các làng nghề cần tạo ra nguồn sản
phẩm chất lượng hơn, mỹ thuật hơn, đa dạng hơn. Phát triển các tuyến du
lịch sinh thái, khám phá, trải nghiệm các giá trị văn hóa các dân tộc,
coi đây là cơ hội để du lịch làng nghề thể hiện rõ sắc thái văn hóa của
làng nghề gắn với sinh thái, với ẩm thực dân gian, với các tiện nghi lưu
trú, vui chơi giải trí. Chú trọng các sản phẩm là hàng lưu niệm với
những kiểu dáng, mẫu mã hấp dẫn hơn.
Gặp gỡ nghệ nhân làng nghề cũng là một hoạt động mang lại cho du
khách những cảm giác mới. Khách tham quan có thể trò chuyện với nghệ
nhân, tìm hiểu quá trình sáng tác của họ, xem họ thao tác. Đáng quý là
những sản phẩm "độc bản" mà nghệ nhân có thể bán hoặc tặng cho du khách,
kèm theo chữ ký của mình.
Mở mang các hoạt động dịch vụ. Đây là những hoạt động giới thiệu,
quảng bá các điểm du lịch làng nghề, tạo thuận lợi cho du khách và từ
đó, tăng thêm tính hấp dẫn của điểm du lịch làng nghề . Cần tạo thuận lợi
cho du khách trong việc đi lại. Việc quảng bá, giới thiệu các làng nghề
truyền thống, các tour du lịch làng nghề cần được thực hiện một cách
chuyên nghiệp hơn. Chú trọng sắp xếp các điểm du lịch, nhất là tổ chức
lại các hàng quán dịch vụ bán hàng lưu niệm hoặc ăn uống, khắc phục tệ
nạn chèo kéo du khách mua hàng lưu niệm hoặc hương hoa, vàng mã tại các
đình chùa, di tích lịch sử...
Xây dựng đội ngũ nhân lực. Trước hết, đó là đội ngũ những người quản
lý du lịch làng nghề: họ cần có tầm nhìn cũng như những kiến thức mới về
du lịch làng nghề; say mê với công việc, luôn đổi mới, không chịu dừng
lại ở những cách làm cũ, sáo mòn (đang khá phổ biến ở nhiều tổ chức du
lịch làng nghề), mà luôn luôn sáng tạo những sản phẩm mới, cách làm mới
hấp dẫn du khách hơn.
Việc bồi dưỡng, đào tạo hướng dẫn viên đang rất cần thiết, kể cả về
nghiệp vụ và ngoại ngữ, song quan trọng là am hiểu về làng nghề. Chú
trọng đào tạo hướng dẫn viên là những con em các làng nghề, là những
người tâm huyết, gắn bó với làng nghề, hiểu biết sâu sắc những vấn đề
cần giới thiệu với du khách.
Đổi mới công tác quản lý, chỉ đạo du lịch làng nghề. Cuối cùng, để
thực hiện những giải pháp cần thiết nhằm khai thác và phát huy tiềm năng
du lịch làng nghề, rất cần nâng cao tầm nhìn của người quản lý đi đôi
với đổi mới công tác điều hành, chỉ đạo du lịch làng nghề.
Công tác quản lý nhà nước cần tập trung vào các việc như: hoàn chỉnh
quy hoạch làng nghề, trong đó có quy hoạch du lịch; tổ chức các chương
trình xúc tiến du lịch có sự kết hợp giữa các ngành liên quan; hoàn
chỉnh cơ chế, chính sách, tạo thuận lợi hơn nữa cho du khách (như việc
cấp visa cho du khách nước ngoài), tăng cường đầu tư cho xúc tiến du
lịch, cho kết cấu hạ tầng làng nghề, khắc phục ô nhiễm môi trường,
v.v... Khuyến khích hơn nữa các công ty tư nhân, coi đây là một nhân tố
chủ yếu trong việc phát triển du lịch làng nghề xứng tầm và đạt hiệu quả
cao hơn.
Sự kết hợp giữa Nhà nước, bản thân các làng nghề và của khu vực tư
nhân là rất cần thiết để ngành "công nghiệp không khói" này mang lại
thêm hiệu quả hơn nữa cho công cuộc phát triển đất nước.