Không chỉ là miền đất núi non hùng vĩ, mây ôm ấp núi
hay những thửa ruộng bậc thang vào mùa lúa chín như những dải lụa vàng
vắt ngang lưng trời, Sa Pa còn là nơi cư trú của nhiều dân tộc thiểu số
với những sắc màu văn hóa độc đáo.
Đặc biệt, hoa văn thổ cẩm trên trang phục của các
dân tộc ở Sa Pa thể hiện sự khéo léo của đôi bàn tay, sự cần cù lao động
và trở thành nét văn hóa truyền thống độc đáo của đồng bào các dân tộc
nơi đây.
Trở thành sản phẩm du lịch
Tháng
tư, khi những cơn mưa mùa hè trút xuống báo hiệu mùa nước bắt đầu, bà
con bắt tay vào vụ. Len lỏi qua từng dải ruộng bậc thang mùa nước đổ
sáng lấp lánh như một bức tranh thủy mặc, chúng tôi tìm về trung tâm xã
Lao Chải. Từ đầu bản Hàng Lao Chải, những người phụ nữ đang miệt mài với
đường kim mũi chỉ, tước sợi để làm nên từng tấm thổ cẩm rực rỡ sắc màu.
Giới thiệu sản phẩm thêu thổ cẩm truyền thống của người Mông là một nét đẹp của thị trấn du lịch Sa Pa. Ảnh: Thanh Hà/TTXVN |
Đến
Câu lạc bộ làm thổ cẩm Giàng Thị Mẩy, chúng tôi bị choáng ngợp bởi
nhiều sản phẩm thổ cẩm được xếp chồng lên nhau. Hoa văn trên vải của
người Mông nơi đây là những trang ký sử, những câu chuyện kể về thế giới
quan, thiên nhiên vùng sơn cước sống động. Với nguyên liệu là cây lanh
sau khi thu hoạch về, người phụ nữ Mông phải làm qua nhiều công đoạn
như: tách sợi, giã, nối sợi, luộc, xe sợi, dệt thành vải, in sáp ong,
nhuộm chàm tự nhiên, nhuộm màu để sau đó có được những sản phẩm thêu
đẹp, độc đáo.
Chị Giàng Thị Mẩy, Chủ nhiệm Câu lạc bộ cho biết:
Thổ cẩm của người Mông Sa Pa có gam màu trầm khác hẳn với hoa văn sặc sỡ
của các nhóm người Mông khác. Vì vậy, kỹ thuật làm thổ cẩm của họ cũng
vô cùng đặc sắc từ cách dệt vải, nhuộm chàm cho đến kỹ thuật phối màu và
in sáp ong. Những sản phẩm sau khi hoàn thành sẽ để may áo hoặc may
váy, để làm ra một mảnh vải phải ít nhất hai tuần còn hoàn chỉnh một bộ
quần áo phải mất tới một năm. Với bàn tay khéo léo và thẩm mỹ tinh tế,
người phụ nữ Mông khi làm sản phẩm luôn tỉ mỉ, đặc biệt là kiên trì đến
cùng để hoàn thành sản phẩm.
Du khách thích thú khi được chứng kiến tận mắt cảnh dệt thổ cẩm tại Sa Pa. Ảnh: Minh Đức/TTXVN |
Những
năm gần đây, du lịch Sa Pa ngày càng phát triển. Bằng đường kim mũi
chỉ, những người phụ nữ ở xã Lao Chải đang dệt nên ấm no, hạnh phúc, góp
phần xóa đói giảm nghèo tại địa phương. Chị Tẩn Thị Giả, Chủ tịch Hội
Phụ nữ xã Lao Cải cho biết, trước đây, đời sống phụ nữ ở Lao Chải khó
khăn vì chỉ biết cặm cụi lao động, dệt váy áo cho mình và phục vụ gia
đình mà chưa bao giờ nghĩ trở thành sản phẩm du lịch bán cho du khách để
tăng thu nhập.
Nhận thấy từ lợi thế của địa phương, với lượng
khách du lịch khá đông, tìm hiểu văn hóa bản làng, chúng tôi mạnh dạn
thành lập 3 Câu lạc bộ thổ cẩm (Thào Thị Dua, Giàng Thị Dở, Giàng Thị
Mẩy) để bảo tồn, phát triển nghề thổ cẩm của người Mông ở Lao Chải, giúp
phụ nữ cải thiện cuộc sống, tăng thu nhập.
Nghề làm thổ cẩm ở
xã Lao Chải hiện tạo việc làm cho 45 phụ nữ. Sản phẩm thổ cẩm đa dạng,
phong phú, không chỉ được bán ngay tại địa phương, các tỉnh khác mà còn
được xuất khẩu sang nhiều nước.
Bảo tồn văn hóa vùng cao
Xã
Nậm Sài là thủ phủ nghề thêu tay thổ cẩm truyền thống của dân tộc Xa
Phó đã được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể. Hơn 60 nóc nhà,
người Xa Phó ở bản Nậm Kéng, xã Nậm Sài cùng nhau đoàn kết xây dựng đời
sống văn hóa, giữ gìn bản sắc, nghề truyền thống.
Theo chị Lý
Thị Ngay, Chủ nhiệm Câu lạc bộ thổ cẩm thôn Nậm Kéng, dệt thổ cẩm luôn
gắn bó với người phụ nữ Xa Phó. Người Xa Phó quan niệm rằng người phụ nữ
có khéo léo hay không chỉ cần nhìn vào những nét hoa văn trên trang
phục của họ đang mặc là biết. Do vậy, ngay từ nhỏ, các cô gái đã phải
học cách dệt và tự may trang phục cho mình. Với sự hỗ trợ của Hội Phụ nữ
tỉnh Lào Cai và Craft Link (Tổ chức phi Chính phủ, phi lợi nhuận và
công bằng thương mại của Việt Nam), từ năm 2013, khoảng 40 hoa văn
truyền thống trên trang phục của người Xa Phó bị lãng quên lãng đã được
khôi phục.
Với sự hỗ trợ trên, Câu lạc bộ thổ cẩm thôn Nậm Kéng
đã thêu tay được hàng nghìn sản phẩm với 15 mẫu xuất khẩu sang các nước
châu Âu, Mỹ, Nhật Bản…Đồng thời, nghề thêu thổ cẩm đã tạo việc làm cho
hơn 40 phụ nữ Xa Phó. “Nhờ phát triển nghề thêu thổ cẩm, bình quân mỗi
chị em vào những ngày nông nhàn có thêm thu nhập gần 1,5 triệu
đồng/tháng, tùy thuộc vào sản phẩm bán cho du khách. Nhiều chị mong được
tập huấn thêm về mẫu mã nhưng vẫn dựa trên hoa văn của người Xa Phó để
có những sản phẩm độc đáo, lạ mắt thu hút đông đảo du khách trong và
ngoài nước biết đến”, chị Ngay chia sẻ.
Nhiều sản phẩm được cách
điệu dựa trên hoa văn của người Xa Phó như vòng tay, vỏ gối, băng đô đã
thu hút nhiều khách du lịch đến tìm hiểu và đôi khi họ mua làm quà tặng
cho bạn bè. Bạn Vũ Thị Nga, du khách Hà Nội rất thích thú với chiếc ví
vừa mua ở cửa hàng bán hàng thổ cẩm của chị em thôn Nậm Kéng chia sẻ:
Sản phẩm thổ cẩm ở đây đã tạo sức hút khi nhìn thấy từ lần đầu tiên.
Những họa tiết, hoa văn được thêu tỉ mỉ, độc đáo mà chỉ có phụ nữ Xa Phó
mới làm được. Đến đây, được tận mắt nhìn thấy những đôi tay mềm mại
lướt theo từng mũi chỉ, tôi phần nào hiểu sâu hơn về văn hóa của người
Xa Phó ở Sa Pa”.
Lưu giữ và phát triển nghề truyền thống, tạo
những sản phẩm độc đáo thu hút du lịch là cách làm nhiều địa phương
trong cả nước đang thực hiện. Nghề làm thổ cẩm ở Sa Pa đã và đang có
những bước đi phù hợp để phát triển, góp phần bảo tồn những nét văn hóa
độc đáo của đồng bào các dân tộc vùng cao.
Theo: baotintuc.vn